Buxoro davlat universiteti pedagogika kafedrasi «umumiy pedagogika»

dam  olish”  ma’nosini  anglatgan  bo’lsa-da,  hozirda  “maktab”  esa  ta’lim-tarbiya 
muassasasi sifatida xizmat qilmoqda. Pedagogika tarixiga nazar tashlar ekanmiz, hozirgi 
O’zbekiston  hududidan  topilgan  eng  qadimgi  asori  atiqalar,  o’zbek  xalq  pedagogikasi, 
zardushtiylik dinining muqaddas kitobi “Avesto”, turkiy xalqlarning eng qadimgi yozma 
ma’rifiy  yodgorliklari  “Urxun  –  Enasoy  yodgorliklari”  va  “Irq  bitiklari”,  islom 
ta’limotining  asosiy  manbalari  “Qur’oni  Karim”  va  Hadislarda,  shuningdek,  tasavvuf 
ta’limotida  ilgari  surilgan  komil  inson  tarbiyasi  va  ta’lim-tarbiyaning  mazmuniga  oid  
g’oyalar ma’rifiy-pedagogik ahamiyatga ega bo’libgina qolmasdan, balki pedagogikaning 
fan sifatida shakllanishida, ta’lim va tarbiya mazmunining boyib borishida hamda komil 
insonni tarbiyalashda muhim manba ekanligi namoyon bo’ladi. 
  Sharq  qomusiy  olimlari  va  ma’rifatparvar  pedagoglari  Muso  al-Xorazmiy  “Al-
kitob  al-muxtasar  fi-hisob  al-jabr  val-muqobala”,  Al-Kindiy  “Insoniy  bilimlar  tasnifi”, 
Abu Nasr al-Forobiy “Ixso al-ulum” (“Ilmlar tasnifi”) va “Fozil odamlar shahri”, Abu Ali 
ibn  Sino  “Donishnoma”,  “Tadbiri  manzil”  va  “Aqsom  al-ulum  aqliyya”,  Abu  Rayhon 
Beruniy  “Minerologiya”,  “Hindiston”,  “Saydona”,  Abu  Abdulloh  al  –  Xorazmiy 
“Mafotih  al-ulum”  (“Ilimlar  kaliti”),  Ismoil  al  –  Buxoriy  “Al-Jome’  as-sahih”  va  “Al-
adab al-mufrad”, Abu Iso at-Termiziy “Al-Jome’ as-sahih”, Yusuf Xos Hojib “Qutadg’u 

---

5 
 
bilig”,  Kaykovus  “Qobusnoma”,  Zamaxshariy  “O’git  va  nasihatlarning  oltin  shodalari”, 
Najmiddin  Kubro  “Odob  qoidalari”,  So’fi  Olloyor  “Sabot  ul-ojizin”  Burxoniddin 
Zarnudjiy “O’quvchiga ta’lim yo’lida yo’llanma”, Ahmad Yugnakiy “Hibat ul -haqoyiq”, 
Amir  Temur  “Temur  tuzuklari”,  Ulug’bek  “Zij”  va  “Tarixi  arba’  ulus”,  Alisher  Navoiy 
“Hamsa” va “Maxbub ul-qulub”, Abdurazzoq Samarqandiy “Matlai sa’dayn va  majmai 
bahrayn”,  Abdurahmon  Jomiy  “Bahoriston”,  Sa’diy  “Guliston”,  Davoniy  “Axloqi 
Jaloliy”, “Husayn Vaiz Koshifiy, “Axloqi Muhsiniy”, Bobur “Boburnoma”, Abdulg’oziy 
“Shajarai  turk”  va  “Shajarai  tarokima”,  Munis  Xorazmiy  “Munis  ul-ushshoq”,  va 
“Savodi  ta’lim”,  Muhammad  Sodiq  Qoshg’ariy  “Odob  as-solihin”  (“Yaxshi  kishilar 
odobi”), Muhammadrizo Ogahiy “Ta’vizul-oshiqin”, Furqat “Ilm hosiyati”, “Ko’rgazma” 
va  “Gimnaziya”,  So’fi  “Ustod”,  “Mudarris”  va  “Dars”,  Ahmad  Donish  “Navodirul 
vaqoe”  (“Nodir  voqealar”),  Saidrasul  Saidazizov  “Ustodi  avval”,  Ali  Askar  Kalinin 
“Muallimi  Soniy”,  Munavvar  Qori  “Adibi  avval”,  Abdulqodir  Shakuri  “Rahnamoi 
savad”,  Abdulla  Avloniy  “Adabiyot  yohud  milliy  she’rlar”  (“Adabiyotdan 
xrestomatiya”),  “Adibi  avval”,  “Ikkinchi  muallim”  va  “Turkiy  guliston  yohud  axloq”, 
Mahmudxo’ja Behbudiy “Bolalar uchun kitob”, “Islomning qisqacha ta’rifi”, “Amaliyoti 
islom”, Sadriddin Ayniy “Taxzib us-sibyon” (“Bola tarbiyasi”), Abduxoliq Usmon Qori 
“Tahsil  ul-tavjid”,  “Engil  adabiyoti”,  Muhammadjon  Qori  Naimjon  “Odobli  bola”, 
Rahimov  Muhammadjon  Mirza  “Ta’limiy  hisob”  (“Arifmetika  ta’limi”),  Saidahmad 
Siddiqiy “Mir’ati adab” (“Odob ko’zgusi”), Abdurauf Fitrat “Rahbari najot” va “Sayyohi 
hindi bayonoti”, H.H.Niyoziy “Qiroat” (“Engil adabiyot”, “O’qish kitobi” kabi ma’rifiy-
pedagogik  asarlarida,  G’arbda  esa  Platon  “Davlat”,  Aristotel  “Siyosat”,  Yan  Amos 
Komenskiy  “Buyuk  didaktika”,  Iogann  Genrix  Pestolotstsi  “Gertruda  o’z  bolalalarini 
qanday  qilib  o’qitadi”,  Iogann  Gerbart  “Tarbiya  maqsadlaridan  kelib  chiqqan  umumiy 
pedagogika”,  “Psixologiyani  pedagogikaga  tatbiq  qilish  to’g’risidagi  xatlar”, 
“Pedagogikaga doir lektsiyalar ocherki”, Adolf Distverg “Nemis o’qituvchilarini o’qitish 
uchun  qo’llanma”,  Konstantin  Dmitrievich  Ushinskiy  “Bolalar  dunyosi”,  “Muallimlar 
uchun  qo’llanma”,  “Kishi  –  tarbiya  predmeti  sifatida”  (“Pedagogik  antropologiyadan 
tajriba”),  Lev  Nikolaevich  Tolstoy  “Alifbe”  va  “O’qish  kitobi”,  Anton  Semenovich 
Makarenko  “Pedagogik  poema”,  “Ota-onalar  kitobi”,  “Bolalar  tarbiyasi  to’g’risida 
lektsiyalar”,  “Ta’lim-tarbiya  tajribasidan  ba’zi  xulosalar”,  Vasiliy  Aleksandrovich 
Suxomlinskiy  “Pavlish  maktabi”,  “Bolalarga  jonim  fido”  kabi  asarlarida  va  o’zlarining 
ijodiy  pedagogik  faoliyatlarida  pedagogikaning  bosh  masalasi  –  tarbiya  muammosi  va 
ta’lim mazmuniga turlicha munosabat bildirib,  pedagogika ta’lim-tarbiya haqidagi fan