Buxoro davlat universiteti pedagogika fakul’teti texnologik ta’lim kafedrasi

 KERAKLI O’QUV-JIHOZ, ASBOB-USKUNA VA ASHYOLAR:

---

61 
 
-
andoza chizish uchun maxsus qog’oz;
-
chizg’ich, qalam, o’chirg’ich, sm. lenta, qaychi, tsirkul;
-
bo’r, qog’oz (kalka);
-
texnologik xarita;
-
suv purkagich, dazmol;
-
me’yoriy hujjatlar.
-
T.42-modulda chizilgan yeng, old, ort bo’lak asos konstruktsiyasining 
chizmasi;
-
T.49-modulda ishlab chiqilgan uzellarga texnologik ishlov berish 
sxemasi;
«ERKAKLAR 
KO’YLAK 
ANDOZALARINI 
TAYYORLASH, 
GAZLAMAGA 
JOYLASHTIRISH 
VA 
BICHISH» 
BO’YICHA 
TEXNOLOGIK XARITA 
 
 
Texnologiya 
asosida faoliyat 
turlari. 
Tavsiya 
etiladigan 
moslama va 
uskunalar 
Chizma
Standart 
asosida 
operatsiyani 
bajarish 
tartibi 

---

62 
1.
Ko’ylak 
bo’laklarini 
model 
konstruktsiya 
chizmasidan 
ko’chirish.
T.43.modul
da 
ishlatilgan 
model 
konstruk-
tsiya 
chizmasi.
 
T-47 modulda ko’ylak model 
konstruktsiya 
chizmasidan 
kalka qog’oz vositasida yoki 
bigiz orqali ko’ylak bo’laklari 
(ort, old bo’lak, koketka, 
yeng 
va 
yoqa) 
alohida 
tushiriladi 
(ko’chiriladi). 
Bunda har bir bo’lakka 
tegishli 
kertik 
va 
ichki 
asosiga konstruktiv chiziqlar 
tushiriladi. 
1
9
..
.2
1
П
2
П
2
а
1
а
3
а
3
а
1
Г
4
Г
4
Г
Г
8,0
Т
4
Т
4
Т
Т
Б 
2
Б 
2
Б
Б
Н 
Н 
0,5 ...0,7
2,5 ...3,0
2,5 ...3,0
6,3 ...7,3
Åí ã ï àñòêè ÷èçè\ è 
6
,5
..
.7
,5
2
,5
..
.3
,0
0
,5
..
.0
,7

---

63 
2.
Ko’ylak 
bo’laklariga 
texnologik ishlov 
berish 
usulini 
aniqlash.
Kalka 
qog’oz, 
bigiz, 
qalam.
Ko’ylak 
bo’laklarining 
yig’ma chizmasi va asosiy 
texnologik uzellariga ishlov 
berishning sxemasi o’rganib 
chiqiladi. 
(T.45, 
T.46 
modullarga 
qaralsin). 
Ishlatiladigan 
asbob 
va 
jihozlar 
ko’rsatiladi. 
Qirqimlar 
bo’yicha 
chok 
haqqi miqdori aniqlanadi. 
Chok 
haqqi 
miqdorini 
tanlashda texnologik ishlov 
berish 
usli 
va 
material 
xossalari inobatga olinadi.
3.
Ort 
bo’lak 
andozalari (ostki 
va ustki koketka 
ort 
bo’lak) 
chizmasiga chok 
haqqi 
qiymatlarini 
qo’yib chiqish.
Qog’oz, 
qalam 
sm. 
lenta, tasma, 
chizg’ich.
Chok 
haqqi 
qiymatlari 
ko’ylak 
model-
konstruktsiyasidan ko’chirib 
olingan bo’laklari konturlari 
bo’ylab qo’yib chiqiladi va 
andoza konturlari chiziladi.
Chok 
haqqi 
qiymatlari
keltirilgan. 
Sitiluvchan 
gazlamada chok haqqi 1-5 
mmgacha ko’proq olinadi.
01
Á
ó
ê
ë
î
â

---

64 
4.
Chap 
old 
bo’lak va o’ng 
old 
bo’lak 
andozalarini 
chizish.
Chap old va o’ng old bo’lak 
bo’laklari konturlari bo’ylab 
chok haqqi qiymatlari qo’yib 
chiqiladi va andoza konturlari 
chiziladi.Taqilma 
plankasi 
ziylari o’rnida yon chokda 
kertiklar belgilanadi. Izma, 
tugma, cho’ntak o’rinlari 
belgilanadi. 
Chok 
haqqi 
qiymatlari 
2-jadvalda 
keltirilgan.
5.
Yeng 
andozasini 
tayyorlash.
Chizg’ich, 
qalam, 
qog’oz, 
sm.lenta, 
tasma.
Ko’chirib 
olingan 
yeng 
chizmasi konturlari bo’ylab 
chok haqqi qo’yib chiqiladi 
va 
yeng 
andozasi 
tayyorlanadi 
Andozaga 
manjet 
hosil 
qiluvchi 
chiziqlar o’rni (ziy chiziqlari) 
ham qo’yib chiqiladi. Yeng 
bo’laklarida 
chok 
haqqi 
qiymatlari 
2-jadvalda 
berilgan.
6.
Yoqa 
andozasini 
tayyorlash.
Chizg’ich, 
qalam, 
qog’oz, 
sm.lenta, 
tasma.
Ko’chirib 
olingan 
yoqa
chizmasi konturlari bo’ylab 
chok haqqi qo’yib chiqiladi 
va 
yoqa 
andozasi 
tayyorlanadi. 
Yeng 
bo’laklarida 
chok 
haqqi 
qiymatlari berilgan. 
05
04

---

65 
7.
Cho’ntak 
andozasini 
tayyorlash.
Chizg’ich, 
qalam, 
qog’oz, 
sm.lenta, 
tasma. 
Cho’ntak bo’lagi konturlari 
bo’ylab chok haqqi qo’yib 
chiqiladi. Cho’ntak og’zi 
qirqimi bo’yicha 3 sm yon va 
pastki qirqimi bo’yicha esa 
0,5

0,6 sm buklov haqqi 
beriladi.
8.
Andozalarni 
qirqib olish.
Qaychi.
Andoza 
konturlari
chetlaridan bir oz qo’yim 
qo’yib (1,5 mm) qirqib 
olinadi. Bunda qirqimning 
silliqligiga e’tibor beriladi. 
9.
Ko’ylak 
bo’laklarining 
birikuvchi 
qirqimlarini 
tekshirish.
Qaychi.
Birikuvchi 
bo’laklar 
qirqimlari (bo’yin o’mizi, 
koketka 
qirqimlari, 
yon 
qirqim) 
uzunliklari 
va 
konturlari o’zaro muvofiqligi 
bo’yicha tekshiriladi. Qirqim 
uchlariga 
chokning 
qaysi 
tomonga 
dazmollanishiga 
qarab aniqlik kiritiladi.

---

66 
10.
Ko’ylak 
bo’laklari 
andozalarini 
rasmiylash tirish.
Andozalarga 
quyidagi 
belgilar
kiritiladi.
-andoza nomi (asosiy, astar); 
-kiyim nomi; 
-bo’lakning spetsifikatsiyasi 
bo’yicha tartib raqami; 
-bo’lak nomi; 
-chok haqqi qiymati;
-tanda ipi yo’nalishi; 
-kertiklar o’rni (kertik eni 2-3 
mm, uzunligi 5-7mm.) 
01
Á
ó
ê
ë
î
â

---

67 
11.
Ko’ylak 
qotirma 
andozalarini 
tayyorlash.
Chap old bo’lak taqilma 
planka qotirmasi, ostki yoqa 
qotirmasi, cho’ntak og’zi 
qotirmasining 
asosiy 
bo’laklar 
andozalaridan 
foydlanib chiziladi.
12.
Gazlamani 
namlab 
dazmollash 
(dekotirovka 
lash). 
Dazmol, suv 
purkagich.
Gazlama namlanib, o’rish 
(tanda) 
ipi 
yo’nalishida 
dazmollanadi. 
05
04

---

68 
13.
Gazlama 
nuqsonlarini 
aniqlash, bo’yi va 
enini o’lchash. 
Bo’r.
Gazlamaning o’ng tomonidan 
tekshirib chiqiladi, nuqsonlar 
bor joylari bo’r bilan belgilab 
qo’yiladi. 
14.
Gazlamani 
bichuv 
stoliga 
joylashtirish.
Bichuv 
stoli, 
andozalar 
kamileti.
Bichuv stoli ustiga gazlama 
yalang qavat qilib to’shaladi.
15.
Gazlamaga 
ko’ylak 
bo’laklarini 
joylashtirish.
Ko’ylak bo’lak andozalari 
gazlama ustiga joylashtiriladi. 
Bunda bo’lak tanda ipi 
yo’nalishi gazlama o’rish ipi 
yo’nalishi bilan ustma-ust 
tushishi shart. Gazlama tanda 
ipidan 
mumkin 
bo’lgan 
chetga 
og’ish 
kattaligi
keltrilgan.
16.
Joylash 
tirib 
bo’rlash.
Bo’r, yuk.
Andoza 
konturlar 
uchi 
o’tkirlangan bo’r yordamida 
bo’rlanadi. Bunda:
A) bo’r chiziq qalinligi 0,1 
sm dan oshmasligi kerak;
B) chiziqlar andoza konturi 
bilan mos tushishi kerak.
V) 
ko’ylak 
bo’laklar 
oralig’ida 
0,5 
sm 
joy 
qoldirish kerak.
17.
Ko’ylak 
bo’laklarini qirqib 
olish.
Qaychi.
Ko’ylak 
bo’laklari 
o’tkir 
qaychi bilan qirqib olinadi va 
taxlanadi.
18.
Qotirma 
bo’laklarini 
bichish.
Yoqa, planka va cho’ntak 
qotirmasi flizilendan qirqib 
olinadi.
Ã
à
ç
ë
à
ì
à
ý
í
è

---

69 
19.
Bichilgan 
bo’laklarni 
tekshirib ko’zdan 
kechirish.
Bichilgan 
bo’laklar
andozalar 
spetsifikatsiyasi 
bo’yicha tekshirib taxlanadi.
 
 
 
 
Mavzu: Erkaklar shimini tikish. 
 
Dars maqsadi: 
Erkaklar shimi bo’laklari, taqilmasi, yuqori qismiga, 
poychasiga ishlov berish texnologiyasini o’rganish. 
 
Tayanch iboralar:
mag’izli ko’rinma, tugma qadash bo’lagi, izma 
yo’rmalash bo’lagi (gulfik),
 
karsaj lenta 
Reja: 
 
17.1. Erkaklar shimi bo’laklari. Erkaklar shimi taqilmasiga ishlov berish 
usullari. 
17.2. Shimning yuqori qismiga ishlov berish usullari. 
17.3. Shim poychasiga ishlov berish.
17.1. Erkaklar shimi bo’laklari. Erkaklar shimi taqilmasiga ishlov berish 
usullari. 
 
Erkaklar shimi quyidagi bo’laklarsdan iborat: old va ort bo’lak, belbog’, 
mag’izli ko’rinma, tugma qadash bo’lagi, izma yo’rmalash bo’lagi ya’ni 
(gulfik). 
Gulfikka ishlov berishda tugma yoki“molniya” tasmali usul bilan ishlov 
beriladi. Ketma-ket ishlov berish mobaynida gulfikni o’ngiga uning astarini 

---

70 
o’ngi qo’yib, qirqimlarini to’g’rilagan holda ichki qirqimini 0,4-0,5 sm da 
birlashtiriladi.
Gulfikni o’ngiga ag’darib, gulfik tomonidan 0,1-,0,2 sm kenglikda ziy 
chiqarib dazmollanadi va ustidan bostirma bezak chok tikiladi. Andoza orqali 
gulfikning belgilangan joyida izma o’rni belgilanadi va maxsus mashinada 
yo’rmalanadi. Old bo’lakni chap qismida taqilma o’rniga astar tagligi 0,5-0,4 
sm kenglikda biriktiriladi.
Chok astar taglik tomonga bukib dazmollanadi. Old bo’lakning taqilma 
qismida biriktirish chokidan 0,2-0,5 sm oraliqda gulfikni astar ustiga tikib 
qo’yiladi va izmalar orasida 1 sm uzunlik bilan puxtalanadi.
 
 
41 – rasm. Shim 
tugma 
joyini 
tikish 
42 – rasm. Shim 
gulfigini bostirma 
chok bilan tikish 
43 – rasm. Chap 
old 
bo’lak 
taqilmasini tikish 
44 – rasm. Tugma 
joyini 
shimning 
o’ng old bo’lagiga 
ulash 
 
Erkaklar shimining “molniya” tasmali taqilmalarini tikish. 
(45 - 
rasm) Tugma joyini shimni old bo’lagiga biriktirish uchun ,tugma joyini 
tugma joyi astari bilan 0,5-0,7 sm kenglikda ag’darma chok bilan tikiladi va 
o’ngiga ag’darib avra tomondan 0,1-0,2 sm da ziy chiqarib dazmollanadi.
Tugma joyini taqilmaga 0,5-0,7 sm kenglikda biriktiriladi va chok yorib 
dazmollanadi,tugma joyi astari ichki qirqimi 0,7-1 sm kenglikda bukilib 
,ustidan biriktirma chokka 0,1 sm kenglik bilan bostirib chok tikiladi.Tugma 

---

71 
joyi pressda dazmollanadi.. Andoza orqali tugma o’rni belgilanadi va tugma 
taqiladi.
Tugma joyini“molniya” tasmali ishlov berishda, karsaj lenta tugma 
joyining tashqi qirqimiga 0,5 sm da qo’yiladi va ustida qo’yma chok bilan 
birlashtiriladi. Avradan ziy chiqarib dazmollanadi. Karsaj lenta bilan tugma 
joyini ichki qirqimi maxsus mashinada yo’rmalanadi va kichik moslama 
yordamida, taqilma ichkariga bukilgan holda, uning tagiga tugma joyi qo’yilib 
bir vaqtning o’zida bostirma chok bilan biriktiriladi.
45 – rasm. Shim taqilmasiga “molniya” tasma qo’yib tikish. 
17.2. Shimning yuqori qismiga ishlov berish usullari. 
 
Shimning belbog’iga ishlov berishda, kamar tutkich bo’lagini ag’darma 
chok bilan ,qo’yma bostirma chok bilan maxsus mashinada, kengligi 
belgilangan holda birlashtiriladi. Old bo’lakni ort bo’lak bilan o’ngini o’ngiga 
qo’yib, 1 sm kenglikda yon qirqimi birlashtiriladi va chok yorib dazmollanadi. 
Bel aylanasi belgilangan holda ort bo’lakda o’rta chok o’rni belgilanadi. Kamar 
tutkichni yon cho’ntakni yuqorisiga old bo’lakning taxlama o’rniga, ort 
bo’lakning vitochka o’rniga qo’yib puxtalanadi. Belbog’ni astar va qotirma 
bilan ishlov berilsa, birdan astar qotirmaga biriktiriladi va shu chok atrofida 
astarni aylantirib ,ustidan bostirma chok tikib dazmollanadi. Belbog’ni 

---

72 
shimning yuqori qismiga 0,7-0,8 sm kenglikdagi chok bilan biriktiriladi va 
chok yorib dazmollanadi. Belbog’ni kengligi teskari tomondan belgilanib, 
birlashtirma chizig’i chiziladi va shu chiziq ustidan qotirma bilan astarni 
o’ngini o’ngiga qo’yib birlashtiriladi.Tugma joyi bilan belbog’ burchagi 
chokka 0,-0,3 sm qoldirib kertim beriladi va o’ngini o’ngiga ag’darib 
burchaklari to’g’rilanadi. Belbog’ tomonidan 0,2-0,3 sm ziy chiqarib 
dazmollanadi. Belbog’ni biriktirma chok ustidan bostirma bezak chok bilan 
astar qayirmani biriktiradi. Belbog’ namlab isitib dazmollanadi.