Buxoro davlat universiteti pedagogika fakul’teti texnologik ta’lim kafedrasi

 
 
 
 Yoqalarga ishlov berish. 
Darsning maqsadi:
 
O’quvchilarga tikishni o’rgatish, tikishga qiziqtirish, 
xavfsizlik qoidalariga rioya qilish.
Dars jihozi
: 
Qo’lda tikilgan detallar.
R E J A: 
1.
To’g’ri burchakli yoqalarni tikish. 
2.
Yalangqavat yoqalarni tikish. 
3.
Yoqa o’tkazish.
Darsning borishi 

---

80 
27 - rasm 
«fantaziya» yoqalardan iborat bo'ladi. Yoqa umiziga ulanish usuliga qarab 
yoqalar utkazma va yaxlit bichilgan buladp. Ular yukorigacha yoki adin 
qaytarmasigacha etadigan buyumlarga muljallangan bo’lishi mumkin. 
Kutarmasiz qaytarma ska (1 va 3 —rasm) va yaxlit bichilgan tik yoqalar 
(4 —rasm), tik yoqalar (5 —rasm), shuningdek yassi yoqalar (6—8 —rasm) 
eng kup uchraydigan yoqalardir. Takilmasi yukorigacha yotadigan yoki 
qaytarma yoqali buyumlarda va pidjak yoqalariga uxshatib bichilgan shakldor 
yoqali buyumlarda (9, 10 va 11— rasmga karang) shalsimon yoqalar bo’lishi 
mumkin. 

---

81 
28 - rasm. Yoqalarni tikish
Ko’ylak va bluzkalar yoqalari bitta detaldan iborat, ya'ni ostki yoqa 
bilap yaxlit bichilgan bulishn, ikkita detaldan iborat va yalang qavat bo’lishi
mumkin. Yoqa chetlarn agdarma chok bilan tikilgan, magiz qo’yib tikilgan, 
bukma chok bilan tikilgan yoki quyma burma, to’r, kant va 
xokazo 
bilan 
bezatilgan bulgppi mumkin. Bitta— detaldan iborat yoqani tikishda uni 
lo’rtasidani uzunasiga ichkariga bukiladi, tekislanadi chok bilan (1 — rasm) 
o’ngini qaratib qirqimlari va agdarma tikiladi (2-rasm). Agar ustki yoqa 
bilan ostki yoqa alohida bichilgan bo’lsa, ustki yoqa bilan ostki yoqani ularning 
o’ngini ichkariga qaratib qo’yiladi, qirqimlarshga tekislab, yoqa burchaklarida 

---

82 
va aylana uchlarida ustki yoqadan xosil kilib, yoki yon tomonlari va qaytarma 
tomonlari agdarma chok bilap tikiladi. Chokning kengligi 0,5— 0,7 sm. 
Burchaklarda chok haqidan 0,2—0,3 sm qoldirib ortiqchasi qirqib tashlanadi. 
Yoqa o’ngiga agdariladi, burchaklari va choklari tekislanadi, ustki yoqadan 0,1 
— 0,2 sm kant xosil kilib ostki yoqa tomonidan dazmollanadn (3 — rasm). 
Poliamid shimdirilgan kotirmali yoqalar ustki yoqasining yon tomonlari ostki 
yoqadan 1 sm uzaytirib bichiladi. Oldnn yoqaning yon tomonlari biriktirib 
tikiladi (4 —rasm). Yoqa —choklarini simmetrik joylashtirib, uning qaytarma 
tomoni agdarma chok bilan tikiladi. Keyin kotirma qo’yiladi va yoqa qaytarma 
tomoniga bostirib tikiladi (5 —rasm). Yoqa o’ngiga agdariladi va yoqa 
ko’tarmasi tomondan ko’tarmaning bukish ziyidan 0,4—0,5 sm oralikda 
baxyakator yuritiladi (6 —rasm). 
Quyma burmali yoqalarning quyma burmasini ostki yoqaning teskari 
tomoniga burmaning tikilgan chetlarini ostki yoqaning o’rtasi tomon qaratib 
qo’yiladi va qirqimlarini tekislab, quyma burma tomondan burma hosil qilish 
uchun yuritilgan baxyaqatorlar o’rtasidan yoki ikkinchi baxyaqator ustidan 
mashinada baxyaqator yuritiladi. Bunda yoqa burchaklarida chetlariga 
qaraganda burma ko’proq bo’lishi kerak. So’ngra ostki yoqa bilan ustki
yoqani o’ngini ichkariga qaratib qo’yib, ostki yoqa tomondan quyma burma 
ulangan chok ustidan yoki shu chokdan ustki yoqaning o’rtasi tomon 0,1—0,2 
sm qochiribroq baxyaqator yuritib, agdarma chok bilan tikiladi (7 —rasm). 
To’r va kant quyib tikiladigan yoqalarning cheti ham shunday tikiladi (8 va 9 
—rasm). 
Olinadigan yoqalarning yoqa qaytarmasi va yon tomonlari ularning 
kutarmasi kirkimi ham agdarma chok bilan bir yula tikiladi. Tikilmay 
koldirilgan joyni tayyor yoqa dazmollangandan keyin bukib mashinada tikiladi. 
Olinadigan yoqa qaytarmasining kirkimi magiz chok 

---

83 
29 - rasm 
bilan tikilishi ham mumkin yalang qavat yoqalarnipg chetlari bukma 
chok bilan magiz chok bilan yoki tur qo’yib tikilishi mumkin 
Qaytarmali buyumlarning yoqa umyzigacha yoqa o’tkazishni gazlama va 
titilmaydigan ipak gazlamadan tikiladigan bugomlarda yoqani yoqa umiziga 
utkazayotganda bort uchi ham agdarma chok bilap bir yula tikib ketiladi. 
Buniig uchup adip bilan old bulak o’ngini ichkariga karatib qo’yiladi, 
kirkimlarn tugrilanib, bort uchi adip tomondap kertimgacha agdarma chok 
bilan tikiladi. 
Chokning kengligi 0,7 sm. Yakka buyurtma buyumlarni tikishda, yoqani 
ko’klab o’tkazishdan oldin uni igna tugnagichlar bilan yoqa umiziga belgi —
lar bo’ylab to’g’nab qo’yiladi. Yoqani ko’klab o’tkazayotganda igna 
tug’nag’ichlar birin —ketin gazlamadan olinadi. 
Old bo’lak bilan adiplar orasiga qaytarma uchlarini belgilaydigan 
kertimlar yoniga yoqa uning ustki yoqasini yuqoriga qaratib qo’yiladi va adip 
bilan birga elka chokigacha yoki adipning ichkari chetigacha, yoqadan elka 
choklar ustida solkn xosil kilib utkazib tikiladi. 
Elka choklar oldida yoqa tomondagi chok xaqi kertib qo’yiladi, ustki 
yoqani qayirib turib, ort bo’lak yoqa umiziga faqat ostki yoqa o’tkaziladi. 
Yoqaning ikkinchi uchi ipni uzmay turib elka chokidan bort uchigacha bo’lgan 
masofa xuddi birinchi uchini o’tkazgandagidek o’tkaziladi. Yoqa

---

84 
o’tkazilgandan keyin bort o’ngiga ag’dariladi, choklari tug’rilab yoqa qaytarib 
qo’yiladi. Yoqaning bort uchidan elkagacha bo’lgan kazma choki old bulak 
bplan adip orasiga keltirpladi, elka choklar orasidagi joyda ostki yoqaning 
o’tkazma choki yoqa tomonga bu qo’yiladi. Ustki yoqaning elka choklar 
orasidagi qirqimi uning bukilgan ostki yoqaining o’tkazma chokipi yopib 
turadigan kilib bukiladi va bukilgan ziydan 0,1—0,2 sm oraliqda bostirib 
tikiladi. Tayyor yoqa dazmollanadi. Va boshqa qalin gazlamalardan 
tikiladigan buyumlarning bortini tikib bo’lgandan keyin, adip buyum
o’ngiga qayirib qo’yiladi, tayyor yoqa uning ostki yoqasini buyum tomom
ustki yoqasini esa adip tomonga qaratib, kimlarini tekislab old bulak 
bilan adip orasiga qo’yiladi. Ostki yoqa yoqa umiziga utkaziladi va ipni uzmay 
turib, ustki yoqa adipga ulanadi (30 —rasm). Ustki yoqani adipga ulangan 
choklari va ostki yoqani elka chokdan bort uchiga bo’lgan oraliqdagi o’tqazma
choki yorib dazmalanadi (3 —rasm), ostki yoqa utkazma chokish olgan 
qismi, ya'ni elka choklar orasidagi qismi, ostki yoqa tomopga yotkizib 
dazmollanadi. Bort uchidan elka chokigacha Bo’lgan oraliqdagi dazmollangan 
choklarning ostki kirkimlarini biriktirma chokdan 0,1 sm oralikda
mashinada

---

85 
30 - rasm 
baxyaqator yuritib maxkamlanadi. Ustki uning kutarma kirkimi elka choklar 
oraligi 0,5—0,7 sm bukiladi, ostki yoqa utkazilgan berkitib turadigan qilib 
bukilgan, 11 0,1 sm oralikda bostirib tikiladi. Oson tikiladigan ipak 
gazlamalardan tikilgan buyumlarda yoqani yoqa o’miziga o’tkazishdan oldin 
bortlar to’la tikib bo’linishi kerak. Ostki yoqa o’ngini buyumning o’ngiga 
qaratib, qirqimlarini tekislab buyum ustiga qo’yiladi, ostki yoqa bir bort 
uchidan ikkinchi bort uchiga ostki yoqa tomondan mashinada o’tkaziladi. 
Bunda adip albatta qo’shib tikiladi. Chokning kengligi 0,7—1 sm. Keyin 
yoqa uchining ichiga bort uchipi kiritib, ustki yoqani esa adin bilan ularning 
o’ngini o’ngiga karatib kuyib, yoqa bilan yoqa umiziniig kirkimlarimi tekislab, 
ustki yoqa yoqaning yon tomonidan to elka chokigacha yoki adipning ichki 
chetigacha ostki yoqa utkazilgan chokka ulanadi (4- rasm). Yoqaning bir 
tomonini ulab va agdarib bo’lgandan keyin ikkinchi tomonini ulab agdariladi. 
Ustki yoqaning kutarma kirkimini 0,5—0,7 sm ichkariga bukib, shu bukilgan 
ziy ostki yoqa utkazilgan chokni berkitadigan qilib, bukilgan ziydan 0,1 sm 
masofada ustki yoqa bostirib tikiladi. Tayyor yoqa dazmollanadi. Ustki yoqa 
adip bilan birga yaxlit bichilgan bo’lsa (5 va 6 —rasm) ostki yoqapi utkazib, 
ustki yoqani esa elka choklar orasida kirkimini ichkariga bukib bostirib tikiladi. 

---

86 
31 - rasm