Buxoro davlat universiteti pedagogika fakulteti chizma geometriya va chizmachilik kafedrasi

S bo'yicha markazlashtirish D bo'yicha markazlashtinsh

6

68-shakl

9-shakl
Evol’venta shlitsali birikmalar o'lchami GOST 6.033-51 ga ko'ra olinadi.
Uchburchak profilga ega bo'lgan tishli birikma detallarining ular o'qiga perpendikulyar bo'lgan tekislikka proektsiyalab olingan tasvirida chiziqlar va uyiqlar diametrlari Df ₁ va Df₂, p va ning o'lchamlari va chekli chetga chiqishlari, shuningdek,, uchlarining yumaloqlash radiuslari va R., lar ko'rsatiladi (67-shakl, d, e).


Shlitsali birikmalarni chizish bo'yicha ko'rsatmalar. GOST 2.409-74 da shlitsali val va teshiklarning chizmasini, shuningdek, shu detallar yigish chizmalarini bajarishda qo'llaniladigan shartli belgilar ko'rsatilgan.


70-shakl



Shlitsa tishlari sirtlarining aylanasini va yasovchilarini valda hamda teshikda tasvirlash 70-shakl, a, b, v, g, d, e, j larda, valning ko'rinishidagi uyiqlar
yuzasining aylanasi va yasovchilarini, shuningdek, ularning o'klariga tik bo'lgan tekislikka proektsiyalanuzchi teshiklardagi o'yiklarni tasvirlash 70-shakl, s, b, v, g, j larda ko'rsatilgan.
Agar kesuvchi tekislik tishli val yoki teshik uqi ortsali utgan bulsa, u zholda tsirtsim va kesimlarda val tish- lari shartli ravishda chizma tekisligi bilan ustma- ust huyiladi va kesilmagan zholda kursatiladi (70-shakl, v, g), teshik hirhimlari va kesimlarida uyiqlari shartli ravishda chizma tekisligi bilan ustma-ust kushiladi.
Evolventasimon va uchburchak shlitsali birikma detallarida bulish aylanalari va yasovchilarini tasvirlash 70- shakl, v, g, j larda, standart profilli shlitsalari bo'lgan buyumlarning tasvirlarida bitta tish va ikkita uyih- ning profilini faskasiz, protochka- siz tasvirlash 70-shakl, a, b, v, g, j larda, shlitsali sirt bilan Dolgan sirtlar urtasidagi, tula profilli shli- tsalar bilan ularning sbegi oraligidagi chegarani tasvirlash 70-shakl, b, g larda, shlitsali birikmaning yigma chizmasida teshik tishlari sirtining tasvir- lanishi 70-shakl, e da ko'rsatilgan. Val va teshiklarning tishlari hamda uyihlari orasida radius bo'ylab joylashgan zazorlar ko'rsatilmaydi (70- shakl, d, e, j),
Shlitsali birikmalar belgisi chiharish chizigining tokchasiga qo'yiladi. To'gri yonli tishlar uchun markazlashtirish sistemasi tishlar soni g, ichki diametr d, nominal diametr D va chekli chetga chihish kursatiladi. evol’venta profilli tishlar uchun esa «ev» zharflar, nominal diametr, modul t_;, tishlar soni g va chekli chetga chiqishi ko'rsatiladi.

2. 
   Tula profilli shlitsalarning sbegsiz uzunligini albatta ko'rsatish kerak (70-shakl, b, g). Shlitsalarning tula uzunligini (70-shakl, a), sbegining uzunligini (70-shakl, g), shuningdek, yumalohlash radiusini ko'rsatmasa ham bo'ladi. Shlitsalarning ishlanish shakllarini tasvirlash 71-shaklda ko'rsatilgan.BOB. AJRALMAYDIGAN BIRIKMALAR .
   

1. 
   PAYVAND BIRIKMA.
   

Yuhorida aytib utilganidek, ajralmaydigan birikmalar parchinlash, payvandlash va presslash yudi bilan hosil qilinadi. Quyida, bunday birikmalarning asosiy ikki turi bilan tanishib chihamiz.
Payvand choklari metallni yeritib qo'yish natijasida yoki biriktiriladigan detallar metalini yeritib hosil qilinadi.
Detallarni payvandlab ulashning zhar xil usullari bor. elektr yoyi bilan payvandlash usuli eng ko'p tarqalgan usuldir.

Birikmalarning payvand choklari uchma-uch, ustma-ust burchakli va tavir shaklida bulishi mumkin (72-shakl, a, b, v, g, d, e). Bundan tanshari payvandlanadigan ulamalarning uchini yo'nib yoki kayirib chok solish mumkin (72-shakl, b, v va 73-shakl, a, v). B u shakllarda payvandlangan yerlar shartli ra­vishda qoraga bo'yab ko'rsatilgan.
Ulamalarning uchlarini qiyalatib qirkib yoki V simon, K simon, X simon qilib yoxud qiyalatib kirkmasdan chok solish mumkin (72-shakl, a va 8-jadval). Agar ulamalarning kalinligi 10 mm dan kam bulsa, u holda ularning uchlarini qiyalatib kirkmasdan chok solinadi. Chizmada payvand choklarning shartli belgilari va ularni yasash qoidalari GOST 2.312-72 da belgilangan.
Ko'rinadigan payvand choklari chizmada asosiy tutash chizik bilan (74- shakl,

1. 
   b), kurinmaydigan choklar esa shtrix chizihlar bilan shartli belgilanadi (74- shakl, v).
   

Qirralari tayyorlanmay, yeritib bajariladigan ustma-ust choklar, shuningdek, kayrilgan uchlari ustma-ust birik- tirib bajariladigan nuqtaviy va rolikli choklar chizmada shtrix-punktir chiziqlar bilan shartli tasvirlanadi.
Kurinadigan yakka payvand nuktasi «+» belgi bilan tasvirlanadi (74-shakl, g) , bu belgi asosiy tutash chizik bilan bajariladi. Ko'rinmas yakka payvand nuqtalari chizmada ko'rsatilmaydi.
Yeritish yuli bilan bajariladigan payvand birikma choklarining shartli tasviri misollari 8- jadvalda, bosim bilan payvandlab bajarilgan (kontakt) va boshqalar choklarning shartli tasviri esa 76-shaklda ko'rsatilgan.
Payvandlanadigan detallar qirralarining konstruktiv elementlari, ularning ulchamlari, bajariladigan payvand choklarining ulchamlari tegishli standartlarda byeriladi. Konstruktiv elementlarining ulchamlari tegishli standartlarda kursatilmagan chokni (standartsiz chok), uning chizmasi buyicha bajarish uchun kerak buladigan hamma konstruktiv elementlarining o'lchamlari ko'rsatilgan holda tasvirlanadi (76-shakl).
Chizmada payvand chokining hamma konstruktiv elementlari o'lchamlari ko'rsatilib, chok chegarasi tutash asosiy chizik bilan, qirralarining cho

kc