Buxoro davlat universiteti «O’zbekiston tabiiy geografiyasi» fani bo’yicha ma’ruza matni

SUV RESURSLARIDAN O`ZLASHTIRISH MANBAI TARIQASIDA FOYDALANISH.

Suv resurslaridan o`zlashtirish manbai tariqasida oqilona foydalanish masalalari nafaqat paxtachilik zonasida, balki paxtachilik lalmikor va lalmikor zonalarda ham muhim ahamiyatga loyiqdir.

Ma'lumingizki,O`zbekiston Orol dengizi havzasida to`liq joylashgan bo`lib, uning suv resurslari Turkistonning ikkita eng yirik daryolari-Sirdaryo va Amudaryo suv oqimlari bilan bog`liqdir. Chu, Talas, Tajan va Murg`ob daryolarining suv oqimlari Orol dengiziga yetmasdan batamom o`zlashtirishga va tekislikka chiqqandan so`ng filtratsiyaga sarflanadi.

Orol havzasi doirasida 17 ta irrigatsiya hududiy rayonlar ajratilgan. shulardan, 6 tasi Sirdaryo, 11 tasi Amudaryo havzasiga tegishli.

Sheglova O. P., Shalatova L. I., Rasulov A. R va boshqalarning ma'lumotiga ko`ra Amudaryoning o`rtacha ko`p yillik oqimi 79 km³ Sirdaryo oqimi esa 38 km³ tashkil etadi.

Amudaryo o`rta oqimida Buxoro va Qashqadaryo vohalaridagi yangi yerlarini o`zlashtirish maqsadida Amu-Buxoro va Amu-Qorako`l suv yigilish kanallari qazilgan. Sirdaryoning O`zbekiston doirasidagi eng yirik irmoqlari qatoriga Norin (432 m³/s) va Qoradaryo (121 m³/sekund) Chirchiq (221 m³/sekund), Ohangaron 15,4 m³/sekund).

Oqimning shakllanishi va tarqalish joylaridagi yer osti suvlarining miqdori Ustyurt va Qizilqumdagi yer osti suvlarining miqdoridan ko`p marotaba ortiq.

O`zbekistondagi mavjud suv resurslarining asosiy turi bo`lmish yer osti va yer usti suvlar dehqonchilik va yaylov chorvachiligini rivojlantirish uchun bemalol yetadi.

XULOSA: Landshaft resurslarni iqlimini, yer usti va yer osti suvlarini uyg`unlikda tahlil qilish tabiiy - geografik tadqiqotlarda asosiy usul hisoblanadi, va muhimi u orqali Turkistonning tabiiy muhitini qishloq xo`jaligi maqsadlarida Geoekologik tahlil qilish imkonini beradi.

MA’RUZA №9