Buxoro davlat universiteti O’zbekiston respublikasi

1.2.1- chizma. Nanotrubkalar va fullerenlar olish uchun Krechmer qurilmasining sxemasi 

Bu cho’kmaga elektron mikroskop orqali qaralganda tarkibida grafit

saqlovchi yonish mahsulotlari qoldiqlari bilan birga yangi strukturalar fullerenlar 
va nanotrubkalarni ko’rish mumkin. Bunda grafit, qurum va fullerenlarni o’z

---

25 

ichiga olgan cho’kma qismi kameraning sovuq devorlarida, grafit va
nonotrubkalarni saqlovchi qismi esa katodda qoladi.


Grafitning lazer bug’lanishi.
Bu usulda lazer yordamida bug’lanayotgan grafit sovitilayotgan kollektorda 
kondensatsiyalanadi. Grafit nishon temperaturasi 1000
0
S bo’lgan silindrik pech 

ichidagi uzun kvarts trubkada joylashgan.

Trubka bo’ylab katta bo’lmagan tezlikda bufer gazlar (geliy yoki argon) 
haydaladi. Nishonni energiyasi 140 mJ impuls davomiyligi 8 ns va fokuslangan
dastasining diametri 1,6mm bo’lgan lazer bilan nurlantiriladi.
Grafitning termik bug’lanish mahsulotlari qaynoq sohadan olib o’tiladi va
sovitilayotgan kollektor sirtida to’planadi. Hosil qilingan cho’kmada grafit 
nanozarrachalari bilan birga fullerenlar va nanotrubkalar kuzatiladi.
Lazerli usulning muhim xususiyatlaridan biri yuqori sezgirlikga ega 
nanotrubkalarning lazer nurlanishi parametrlariga mosligidir. Xususiy holda
nanotrubkalarning diametri nurlanish quvvatiga bevosita bog’liq. Bu esa berilgan 
struktura parametrlariga ega nanotrubkalarni olish imkoniyatini yaratadi.
Bugungi kunda o’rganish uchun yetarli bo’lgan kamroq miqdordagi 
nanotrubkalarni olish oddiy holga aylandi.
1.2.2- chizma. Grafit bug’lanish natijasida fulleren va nanotrubkalar olish uchun ishlab 

chiqarilgan qurilma sxemasi
Endi mummo ularning tannarxini pasaytirish va ishlab chiqarish 
masshtablarida olishdir. Yuqorida ko’rsatilgan misollar bunga yetishish
imkoniyatini cheklayapti. Shu nuqtai nazardan uchinchi metod juda qiziq bo’lib, u 
M.M. Tashishko
rahbarligidagi rossiya olimlari tomonidan ishlab chiqarilgan.

---

26