Buxoro davlat universiteti maxsus sirtqi fakulteti

Bozor iqtisodiyoti sharoitida mehnatga layoqatli aholining ishsiz qolishiga yo'l qo'yiladi... Aholining ushbu qismining iqtisodiy passivligining sabablari ijtimoiy holat, moddiy ta'minot, uy sharoitida yashash, bolalarni tarbiyalash yoki ish bilan ta'minlashga umidsizlikdir. Rossiyada aholining ushbu toifasi bir necha million kishini tashkil etadi. Statistikaning asosiy vazifasi - bandlikni o'rganish, ya'ni ishchi kuchi taklifidan qoniqish darajasini o'rganish. Tadqiqotda ularning soni, tarkibi, hududiy taqsimoti va iqtisodiy passivlik sabablari ham o'rganiladi.

Bandlik va daraja ko'rsatkichlari mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli va mehnat bozori holatining asosiy xususiyatlarini anglatadi.

90-yillarda. Rossiya mehnat bozorida ishchi kuchi taklifining pasayishi kuzatildi, eng katta pasayish 1998 yilda yuz berdi. Iqtisodiy faol aholi soni 1999 va 2000 yillarda bir oz ko'payishiga qaramay, 1992 yil darajasiga yetmadi, 3,3 million kishiga kamaydi. Katta miqyosda ishchi kuchiga talabning pasayishi kuzatildi. Ushbu davrda iqtisodiyotda band bo'lganlar soni 6,4 million kishiga yoki 9 foizga kamaydi. Ishlab chiqarishning pasayishi, ishchi kuchining iqtisodiyot tarmoqlari o'rtasida qayta taqsimlanishi, davlatning xususiy sektorga o'tishi munosabati bilan davlat korxonalari va tashkilotlaridan ish kuchlari bo'shatildi, ammo umuman ish bilan bandlar sonining qisqarishi bilan ishsizlar soni muntazam ravishda oshib bordi. Ishsizlik darajasi (iqtisodiy faol aholi tarkibidagi ishsizlar ulushi) 1998 yilda 13,2% ga etdi va 2000 yilgacha yuqori darajada saqlanib qoldi.

Ishsizlik — bir qism iqtisodiy faol aholining oʻziga loyiq ish topa olmasdan qolishi va mehnat zaxirasiga aylanishi. Oʻzbekistonda I. tushunchasi rasman 1992 y. "Aholini ish bilan taʼminlash toʻgʻrisida"gi qonunining qabul qilinishi bilan meʼyoriy kuchga ega boʻldi (1998 y. 1 mayda ushbu qonunning yangi tahriri qabul qilindi).