Buxoro davlat universiteti magistratura bo’limi qo’lyozma huquqida

 
 
Oksidlar 
 
Elementlarning  kislorodli  birikmalari  oksidlardir.
  Ularning  umumiy 
formulasi E
x
 O
y
 (E – kisloroddan boshqa kimyoviy element).Oksidlar tabiatda eng 
keng tarqalgan murakkab moddalardan hisoblanadi. Ularni tarkibi ikki elementdan 
tashkil topgan bo'lib biri kisloroddan iborat. 
Kislorodning barcha elementlar bilan hosil qilgan birikmalari 
oksidlar
 deb 
ataladi. 
Oksidlarning  ko'pchiligi  odatdagi  sharoitda  qattiq  (metallaming  barcha 
oksidlari; MgO, CaO, CuO va hokazo), ayrimlari gaz (metalmaslar oksidlari: CO
2
,
 
SO
2
,
  NO
2
  va  hokazo)  va  suyuq  (masalan,  H
2
O)  moddalar.  Ularning  umumiy 
formulasi E
x
 O
y
 (E – kisloroddan boshqa kimyoviy element). 
Nomlanishi.
  Oksidlarni  nomlashda  avval  kimyoviy  element  nomi,  keyin  shu 
elementning  ayni  oksid  tarkibidagi  valentligi  qavs  ichida  beriladi  va  chiziqcha 
qo’yilib, oksid so’zi qo’shiladi. 
Metall  o'zgarmas  valentlikka  ega  bo'lib,  faqat  bitta  oksid  hosil  qilsa,  oksidning 
nomi  metall nomiga «oksid» so'zi qo'shib  hosil qilinadi:Na
2
O-natriy  oksid;  CaO- 
kalsiy oksid. Masalan, FeO–temir(II)-oksid, Fe
2
O
3
–temir(III)-oksidi va hokazo.  
Ayrim  asosli  oksidlar  turmushda  qo'llanilishiga  qarab  ham  nomlanadi;CaO  - 
so'ndirilmagan ohak; MgO-magneziya. 
 
Davriy  jadvaldagi  He,  Ne,  Ar  –  oksidlarining  mavjudligi  aniqlanmagan. 
Boshqa  elementlarning  oksidlari  suv  bilan  ta’sirlashib  tegishli  birikmalar  hosil 
qilish xossalariga ko’ra befarq (CO, N
2
O, NO,SiO) tuz hosil qilmaydigan oksidlar 
va  tuz  hosil  qiluvchi  oksidlarga  bo’linadi.  Tuz  hosil  qiluvchi  oksidlar  suv  bilan 
ta’sirlashib hosil qilgan birikmalarining xossalariga ko’ra yana uchga;  
1.asosli oksidlar  

---

71 
 
2.kislotali oksidlar  
3.amfoter oksidlarga  bo’linadi. 
                       Ayrim oksidlarni tuzilishi: