Buxoro davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti iqtisodiyot kafedrasi

Iqtisodiy raqobatning mohiyati va uning iqtisodiyotda tutgan o`rni

Dunyo mamlakatlari iqtisodiy rivojlanishning qaysi modelini tanlamasin, mamlakat iqtisodiyotining jahon xo’jaligidagi mavqei va o’rni uning raqobatdoshlik darajasi bilan belgilanadi. Tashqi iqtisodiy raqobat texnik taraqqiyotning eng muhim omili hisoblanadi va uning ta’sirida ishlab chiqarish, boshqaruv texnologiyalarining doimiy yangilanib borish jarayoni davom etadi, ishlab chiqarilayotgan mahsulot turlari yangilanadi va sifati ortib boradi.

O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov ta’kidlaganidek, “o’z-o’zidan ayonki, raqobatdosh iqtisodiyotni shakllantirmasdan, pirovard natijada esa raqobatdosh mamlakatni barpo etmasdan turib, biz qabul qilgan mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish kontseptsiyasida ko’zda tutilgan maqsadli vazifalarni amalga oshirmasdan turib, bu haqda jiddiy so’z yuritish mumkin emas”.²

Raqobat ko’p qirrali iqtisodiy hodisa bo’lib, u bozorning barcha sub’ektlari o’rtasidagi murakkab munosabatlarni ifodalaydi. Raqobat – bozor sub’ektlari iqtisodiy manfaatlarining to’qnashuvidan iborat bo’lib, ular o’rtasidagi yuqori foyda va ko’proq naflilikka ega bo’lish uchun ko’rashni anglatadi. Bu munosabatlarni qiymatning mehnat va naflilik nazariyalarini sintez qilish usulini davom ettirgan holda quyidagi ko’rinishda ifodalash mumkin (1-rasm). Raqobatning mazmuni uning vazifalarini ko’rib chiqish orqali yanada kengroq namoyon bo’ladi. Hozirgi bozor iqtisodiyotida raqobatning quyidagi asosiy vazifalarini ajratib ko’rsatish mumkin:

1) Tartibga solish vazifasi;

2) Resurslarni joylashtirish vazifasi;

3) Innovatsion vazifa;