|
2.2. O’zbekistonda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va
ko’ppartiyaviylik tizimini takomillashtirish sohasidagi muammolar va
ularning yechimlari.
Mamlakatimizda siyosiy partiyalarning davlat va jamiyat qurilishidagi roli,
nufuzi hamda mavqeini oshirish maqsadida izchil, bosqichma-bosqich
o‘tkazilayotgan islohotlar natijasida ko‘ppartiyaviylik tizimi vujudga keldi va
takomillashmoqda.
Zero, Konstitutsiyamizda ko‘ppartiyaviylik tizimini shakllantirishning
huquqiy asoslari belgilangan bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasida ijtimoiy hayot
siyosiy institutlar, mafkuralar va fikrlarning xilma-xilligi asosida rivojlanadi
1
.
Natijada, 1994, 1999, 2004 yillardagi davlat hokimiyati vakillik organlariga
saylovlar ko‘ppartiyaviylik asosida o‘tkazildi. Ko‘ppartiyaviylik prinsipi Oliy
Majlis va xalq deputatlari Kengashlari faoliyatiga joriy etildi. Siyosiy
partiyalarning parlament quyi palatasidagi fraksiyalari orqali partiyalar qonunlarni
ishlab chiqishga ta’sir ko‘rsatib, shu tariqa davlat boshqaruviga munosib hissa
qo‘shishi ta’minlandi.
Ta’kidlash joizki, amalga oshirilgan islohotlarning huquqiy negizini tashkil
qiluvchi normativ-huquqiy hujjatlar sifatida «Referendum yakunlari hamda davlat
hokimiyati tashkil etilishining asosiy prinsiplari to‘g‘risida» (2002 yil),
«O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati to‘g‘risida» (2002 yil),
«O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi to‘g‘risida»
(2002 yil), «Davlat boshqaruvini yangilash va yanada demokratlashtirish hamda
mamlakatni modernizatsiya qilishda siyosiy partiyalarning rolini kuchaytirish
to‘g‘risida» (2007 yil) Konstitutsiyaviy qonunlar, «O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisiga saylov to‘g‘risida» (yangi tahriri, 2003 yil), «Siyosiy partiyalarni
moliyalashtirish to‘g‘risida» (2004 yil), «Nodavlat notijorat tashkilotlari
faoliyatining kafolatlari to‘g‘risida» (2007 yil), «O‘zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasining moddalariga tuzatishlar kiritish to‘g‘risida (89-moddasiga, 93-
moddasining 15-bandiga, 102-moddasining ikkinchi qismiga)» (2007 yil), «Saylov
1
O‘zbekiston Respublikasida Konstitutsiya 19 bet.
43
to‘g‘risidagi qonun hujjatlari takomillashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston
Respublikasining ayrim qonunlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish haqida»gi
(2008 yil) qonunlar qabul qilindi. Ayniqsa, «Davlat boshqaruvini yangilash va
yanada demokratlashtirish hamda mamlakatni modernizatsiya qilishda siyosiy
partiyalarning rolini kuchaytirish to‘g‘risida»gi Konstitutsiyaviy qonun siyosiy
partiyalarning roli va ta’sirini oshirishda muhim ahamiyat kasb etdi.
Zero, mazkur qonunlarning ijtimoiy hayotga tatbiq etilishi, birinchidan,
keng ko‘lamli islohotlarni hamda siyosiy, iqtisodiy va gumanitar qurilishning
maqsadli vazifalarini bajarish, ijro etuvchi hokimiyat tomonidan ichki va tashqi
siyosatni amalga oshirishda siyosiy partiyalarning tashabbuskorligi, roli, ta’siri
hamda mas’uliyatini kuchaytirishga olib keladi. Ikkinchidan, hokimiyatning
vakillik va ijro etuvchi organlarini shakllantirishda siyosiy partiyalar,
harakatlarning faol ishtiroki uchun zarur tashkiliy-huquqiy sharoitlarni
yaratadi. Uchinchidan, hukumat tuzilmalarining, markazdagi va joylardagi davlat
hokimiyati organlarining siyosiy partiyalarning mamlakat parlamentidagi vakillari,
mahalliy vakillik organlaridagi deputatlik guruhlari oldida hisob berishini belgilab
beradigan va ta’minlaydigan samarali huquqiy mexanizm yaratadi.To‘rtinchidan,
parlament quyi palatasidagi siyosiy partiyalar fraksiyalari o‘rtasida yuzaga kelgan
o‘ziga xos konstruktiv raqobat muhitini huquqiy jihatdan mustahkamlash va
yanada takomillashtirishga xizmat qiladi
1
.
Bundan tashqari, 2008 yil 25 dekabrda qabul qilingan «Saylov to‘g‘risidagi qonun
hujjatlari takomillashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining
ayrim qonunlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish haqida»gi Qonun ham
bugungi kunda siyosiy partiyalarning mamlakatni demokratik yangilash hamda
modernizatsiya qilish bo‘yicha islohotlarni amalga oshirishdagi rolini, Oliy Majlis
Qonunchilik palatasi, davlat hokimiyati mahalliy vakillik organlari faoliyatida
siyosiy partiyalar vakilligini kuchaytirish, bir so‘z bilan aytganda, siyosiy
partiyalarning faolligini oshirishda muhim o‘rin tutadi.
1
A.X.Saidov. O’zbekiston saylov tizimida fuqorolarning tashabbuskor guruhlari.// O’zbekiston Respublikasi
Markaziy saylov komisyasi axborotnomasi. Toshkent. 2004.№ 4.B-20
44
Albatta, ushbu qonunlarda belgilangan qoida-talablarning amalga oshirilishi
ijtimoiy-siyosiy islohotlarning mantiqiy davomi, mamlakatning davlat-huquqiy va
siyosiy tizimini bosqichma-bosqich, tadrijiy rivojlantirishning natijasi sifatida
fuqarolik jamiyatini shakllantirishda hal qiluvchi ahamiyat kasb etishi shubhasiz.
Kezi kelganda shuni ta’kidlash joizki, mamlakatimizda mustaqillik yillarida
siyosiy partiyalarni shakllantirishning tashkiliy-huquqiy, institutsional tizimi
tashkil topdi va izchil rivojlanmoqda. Muxtasar aytganda, mustaqillik yillarida
qabul qilingan, xalqaro andozalarga javob beradigan huquqiy asoslar siyosiy
partiyalarning keng ko‘lamda ijtimoiy-siyosiy faoliyat yuritishini ta’minlaydigan
mustahkam qonunchilik bazasini yaratdi, ularning jamiyatimizdagi o‘rni, nufuzi va
mavqei, vakolatlarini yanada kengaytirish hamda faoliyati samarasini oshirish
borasida yangi imkoniyatlar ochib berdi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
