Buxoro davlat universiteti Filologiya va tillarni o`qitish yo`nalishi O`zbek tili fakulteti

 

 

---

Tarjiʼband (arab. — qaytarish, takrorlash; band) — mumtoz adabiyotda lirika 

janrlaridan. Tarjiʼband  gʻazal kabi qofiyalanib, 5 baytdan 12 baytgacha boʻladi, 

har bandi bir vaznda yozilib, bandlar oxirida boshqa bir bayt takrorlanib keladi. 

Bandlar takrorlanuvchi bayt — tarjiʼ vositasida oʻzaro bogʻlanishi tufayli 

tarjiʼband  deb yuritiladi. Barcha bandlarning oxiri oʻsha takrorlanadigan bayt bilan 

mazmun jixatidan uzviy boitanib keladi. T.da takrorlanadigan ushbu bayt bayt 

boshi deb aytiladi. 

Shayx Axmad ibn Xudoydod Taroziy "Funun ulbalogʻa" asarida t

arji`band

ni 5 

turga ajratadi:  

1) har bandning qofiyasi boshqacha boʻladi, lekin bayt takrori saqlanadi;  

2) barcha bandlar bir qofiyada aytilib, tarjiʼ bayti takrorlanmaydi, balki har 

bandning oxirida boshqa bir bayt keladi;  

3) barcha bandlar, jumladan tarjiʼ baytlar ham bir qofiyada yoziladi;  

4) har bir band alohida, shuningdek, tarjiʼ baytlar ham gʻazal kabi 

qofiyalanadi (1misrasida qofiya boʻlmaydi) va ularni jam etsa, yaxlit gʻazal 

koʻrinishini oladi;  

5) har bir bandning ham, tarjiʼ baytning ham qofiyasi alohidaalohida boʻladi. 

T

arji`band

. da shoirlar koʻpincha falsafiy qarashlari, fikrmuloqazalarini 

ifodalashgan. Bu jihatdan Saʼdiy, Hofiz, Navoiy va Furqatlarning tasavvufiy 

mazmundagi t

arji`band

lari mashhur. Mas., Navoiy: 

Xarobot aro kirdim oshuftahol 

May istarga — ilgimda singan safol. —bayti takrorlanib keladigan mashhur 

t

arji`band

ida oʻzining olam va odam toʻgʻrisidagi falsafiy qarashlarini tasavvuf 

taʼlimoti bilan bogʻlab aks ettiradi. Oʻzbek adabiyotida t

arji`band

 janrining 

dastlabki mukammal namunalarini Navoiy yaratgan. "Xazoyin ulmaoniy"da 4 ta 

t

arji`band

 mavjud boʻlib, ularning ikkitasi 10 band (biri 10, ikkinchisi 11 baytdan), 

uchinchisi 8[11 (ikki band 12) baytdan], toʻrtinchisi 7 (8 baytdan) ni tashkil etadi. 

Ularning barchasi falsafiy mazmunda. 

---

Oʻzbek adabiyotida, shuningdek, Yusuf Amiriy, Nodira, Ogahiy, Avaz, 

Uvaysiy, Ravnaq, Furqat, Miriy va boshqalar t

arji`band

lar yozishgan. Zamonaviy 

shoirlardan Habibiy, V. Saʼdulla, Chustiylar T. yaratishgan. Lekin bu T. larda 

mehnat nashidasi, vatanga va yorga muhabbat tuygulari tarannum etilgan.