Buxoro davlat universiteti filologiya fakulteti

«Tartib son» LMGsi. Tartib son predmetning aniq tartibini, ketma-ketlikdagi 

o‗rnini bildirish, shuningdek, boshqasidan farqini ko‗rsatish uchun ishlatiladi. 

Tartib son sanoq songa [-(i)nchi] affiksining qo‗shilishidan hosil bo‗ladi.  

[-(i)nchi]  affiksi  o‗rnida  ba‘zan  [-lamchi]  shakli  ham  ishlatiladi.  Masalan: 

Birlamchi, g‘alamis odamlarning gapiga quloq solmanglar, ikkilamchi, o‘zlaring 

bilasizlar, 

mardikorlikka 

ketganlar 

ko‘pi 

bilan 

olti-yetti 

oylarda 

qaytishadi...(A.Qah.). 

Tartib son fe‘l bilan bog‗langanda miqdorni ham anglatadi:  Bu gapni birinchi 

eshitishim. (S.Ahm.). 

---

 

40 

Tartib  sonlar  oy  kunining  tartibini  bildirganda  vaqt  ifodalovchi  otlardan  oldin 

keladi:  ikkinchi  aprel,  yigirma  uchinchi  aprel,  o‘n  sakkizinchi  mart,  yigirmanchi 

noyabr kabi. Bu rus tilining ta‘siri, albatta. Sof o‗zbekcha oy kuni hisobi aprelning 

ikkinchi kuni, noyabrning yigirmanchi kuni tarzida bo‗ladi. 

Tartib sonning otlashgan va otlashmagan holatini farqlash lozim. Odamlarning 

birinchisi, o‘quvchilarning beshinchisi birikuvida sondagi egalik qo‗shimchasidan 

oldin  tushirilgan  otni  qo‗yib  bo‗lmaydi.  Demak,  bu  son  otlashmagan.  Birinchi 

kitobni sen olasan, ikkinchisini men gapida ikkinchi tartib soni otlashgan.