|
Cho`kayotgan odamni qutqarish.
Cho`kayotgan odamni qutqarish har bir
insonning burchidir. Bu burchni ado etish uchun albatta, suzishni yaxshi bilish
kerak.
Qutqarishning bir necha usul va amallari bor. Masalan, suvga cho`kib
borayotgan odamni suv oqimi qutqaruvchi tomonga oqizib kelayotgan bo`lsa,
qutqaruvchi cho`kayogan kishi oldiga burchak hosil qilib, suzib chiqishi lozim;
Hushidan ketgan odamni suvdan olib chiqish quyidagicha bajariladi:
a) cho`kkan odamning sochidan ushlanadi va oyoqlarni brass usulida
harakatlantirib, yonboshlab, bo`sh qo`l yordamida suzib olib chiqiladi;
b) cho`kkan odamning iyagidan ikki; qo`l bilan bosh tarafidan kelib ushlanadi
va chalqancha yotgan holda brass usulida oyoqlar bilan harakat qilib suzib olib
chiqiladi;
v) cho`kkan odamning orqa tomonidan bir qo`lni ikki qo`ltig’idan o`tkazib
ushlab, ikkinchi bo`sh qo`l bilan yonboshlab suzib, oyoqlarni ham shu usulga ko`ra
harakatlantirib olib chiqiladi;
g) qo`lni cho`kkan odamning bir qo`ltig’idan o`tkazib, iyagidan ushlab
yonboshlab suzish harakatlari bilan olib chiqiladi va h. k.
Qutqarish usuli qanday bo`lmasin, cho`kkan odamga sharoitga qarab nafas
olishiga imkon berish kerak, bu hech qachon esdan chiqmasligi shart bo`lgan,
birinchi navbatda qilinadigan vazifadir.
Shu o`rnida bir voqeani o`quvchilar e`tiboriga havola qilmoqchimiz.
O`zingiz bilasiz, hayotda nimalar bo`lmaydi, qanday odamlar uchramaydi,
deysiz. Kunlarning birida shahrimizda barpo etilayotgan yangi turarjoy dahasi
hududida yer qazish ishlari tufayli, ko`lga teng kelib qoladigan sun`iy suv havzasi
paydo bo`ldi. Yoz kelish bilan bu bolalarning maza qilib cho`miladigan maskaniga
aylandi. Suv tiniq, jozibali, orombaxshligi bolalarnigina emas, kattalarni ham
o`ziga chorlar edi. Kun issiq, oftob badanni qizdirardi, bolalar baqiriq-chaqiriq
119
qilib cho`mila boshlashdi. Suv bo`yiga bir payt besh ulfat to`rva-xaltalarini
ko`tarib, bir maza oshadigan bo`ldik, deb kelib qoladilar. Odatda, suvni sevadigan
bolalar yanada maroqli cho`milish yo`llarini izlab topishadi, katta-katta yog’och
doiralar (disk) ustira 5-6 tadan bola chiqib olib, «ko`l» bo`ylab suzib yurishar edi.
Buni ko`rgan haligi besh ulfat darhol doiralardan birini bolalardan iltimos qilib
olishadi.
Beshovlon bir bo`lib doiraga chiqib o`tiradilar. Yigitlardan faqat biri suzishni
bilmas edi. Ular juda xursand, o`zlarini bamisli daryoda - qayiqda ketayotgandek
his qilishardi, Suvda cho`milib yurgan bolalardan birining sho`xligi tutib, sekin-
asta suzib keladi-yu, ular o`tirgan «qayiqni» ag’darib yuboradi. Ular baravariga
suvga tushib ketadilar. Shunda yigitlardan biri suzishni bilmaydigan do`stini eslab
qoladi va zudlik bilan u tomonga suzib borib, qo`rquvdan talvasaga tushayotgan
og’aynisini suvdan olib chiqadi. Yaxshiyamki bu yigitning suzishni bilmasligidan
bir kishi bo`lsa ham-xabardor ekan, aks holda ko`ngilsiz hodisa ro`y berishi
mumkin edi. Qutqaruvchi yigit tajribali suzuvchi bo`lgani tufayli suvda oqilona
harakat qilib, dam do`stiga, dam o`ziga nafas olishga imkon yaratadi.
Ma`lumki, cho`kayotgan odam ongli harakat qilmaydi. Qo`llarni osmonga
emas, pastga olishni u xayoliga ham keltirmaydi. Dod solib qo`llarini suv urgancha
tepaga ko`taraveradi, natijada suv o`z qa`riga tortib ketadi. Aslini olganda,
odamzodni cho`ktiradigan narsa - mana shu qo`rquv, dahshat vasvasasidir. Odam
qo`rqib ketmasa, u o`zini suvda tutib tura oladi. Suzishga o`rganayotganda
hammamiz ham shu hissiyot paydo bo`lganidagina suzib yotganmiz. Chunki xuddi
shu paytda bizda ongli harakat qilishga erkin ixtiyor tug’ilgan.
Cho`kayotgan odam jon holatda unga yordamga kelgan kishini duch kelgan
yeridan mahkam tutib olishi mumkin. Bunday vaziyatda qutqaruvchi esa hushini
yo`qotib qo`ymasligi kerak. Masalan, cho`kayotgan kishi uning ikki bilagidan tutib
qolganida, qutqaruvchi qo`llarini pastdan yonga siltab, chiqarib olishi, bordi-yu,
cho`kayotgan odam uning orqa tomonidan, bo`ynidan ikkala qo`li bilan ushlab
olsa, darhol uning bosh barmoqlaridan tutib ajratib, qo`lini qo`yvormagan holda,
o`zining oldiga uning orqasini qilib o`tkazib olishi lozim. Agar cho`kayotgan odam
120
old tomondan bo`yinga yopishib olsa, tizzani unga tirab, yengidan itarib ajratish
lozim. Shunday hollar ham bo`ladiki, cho`kayotgan kishi sizga mahkam yopishib
oladi. Bunday holatda bir zum suv tagiga tushish, ya`ni cho`kayotganday harakat
qilish kerak. Shunda sizni o`zi qo`yib yuboradi va suvdan chiqishga o`zi talpinadi,
harakat qiladi va yordam berayotganda boshqa qarshilik ko`rsatmaydi.
Xullas, cho`kayotgan odamni qutqarish, unga yordam berish yoki suv tubidan
cho`kkan odamni olib chiqish o`ziga xos usul va amallarga ega. Suzishni
biladigan, ayniqsa, sportchi suzuvchilar har qanday vaziyatda ham yordamga shay
bo`lishlari lozim.
Suvdan qutqarib chiqilgan odamning ahvoli odatda, har xil bo`ladi. Ba`zilari
yengil - sal og’iz-burniga suv kirgan, yo`talib, o`qchib, qusib, keyin tuzalib ketadi,
Boshqa birlari og’irroq - o`pkaga suv kirgan, nafas olishi qiyinlashib qolgan, afti-
angori ko`karib ketgan bo`ladi. Bundaylarni albatta, tezlik bilan shifokor qabuliga
eltish kerak. Uchinchi xildagilar esa ancha og’ir - hushini yo`qotgan, nafasi to`xtab
qolgan, ammo yuragi sekin-sekin urib turgan bo`ladi. Bundaylarga shu zahoti - bir
daqiqa ham o`tkazmay, zudlik bilan sun`iy nafas oldirish zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: |
