Buxoro davlat universiteti «axborot texnologiyalari»

Hujum tushunchasi. Xujum tushunchasi – buzғunchining biror bir maqsad yo’lida axborot kommunikastiya tizimlarining mavjud himoyalash tizimlarini buzishga qaratilgan harakati.
Axborot xujumlari va undan saklanish qoidalari. Axborot hujumlari odatda 3 ga bo’linadi:

1. 
   Ob’ekt haqida ma’lumotlar yiғish (razvedkalash) hujumi.
   
2. 
   Ob’ektdan foydalanishga ruxsat olish hujumi.
   
3. 
   Xizmat ko’rsatishdan voz kechish xujumi.
   

Axborot xujumlaridan saqlanishda birinchi navbatda axborot kommunikastiya tizimi ob’ektlariga qilinayotgan hujumlarni topib olishda qo’llaniladigan mexanizm va vositalarni qo’llash kerak. Bularga tarmoqlararo ekran (FIREWALL) va xujumlarni aniqlash (IDS) vositalarini misol tariqasida keltirish mumkin.


2.FAYLLARNI ARXIVLASh
Fayllarni arxivli nusxasini yaratish uchun maxsus arxivlovchi dasturlardan foydalaniladi. Bu dasturlar disketadan joyni tejaydi va arxiv faylidan foydalanishda qulayliklar yaratadi. Arxivlovchi dasturlar fayl nusxasini diskda siqib joylashtiradi, fayllarni arxivdan olish va arxiv mundarajasini ko’rish imkonini beradi.
Arxivli fayl bir necha fayllarning siqilgan holda bir faylga joylashgan majmuidir. Arxiv fayl mundarijaga ega. Unda fayllar nomi, oxirgi o’zgartirish vaqti va sanasi, faylning diskdagi va arxivdagi hajmi va tekshirish kodi haqidagi ma’lumot beriladi.
Fayllarni arxivga siqishda matnli axborotlar 80-90%, grafik axborotlar 60-70% , rasm fayllar 20-30% va bajariluvchi fayllar esa 10-20% ga siqiladi.
Tayanch iboralar

Kompyuter virusi, antivirus dasturi, apparat himoya vositasi, analizatorlar, bank axborotlarini himoyalash, viruslar, axborotlarni ximoyalash tadbirlari, kriptografiya; ruxsatsiz kirish; maxfiylik, yaxlitlilik; tayyorlik; qoida buzuvchilar; ro’yxatga olish qayd daftari; elektron imzo.

Takrorlash uchun savollar

1. 
   Kompyuter virusi nima?
   
2. 
   Dastur viruslarining ishlashi qanday va ular kompyuterga qanday zarar etkazadi?
   
3. 
   Viruslardan himoyalanishning qanday vositalari ishlatiladi?
   
4. 
   Bank axborotlarini himoyalashning asosiy maqsadlari nimalarni tashkil qiladi?
   
5. 
   Ma’lumotlar bazasini xavfsizligini saqlash usullari.
   
6. 
   Antivirus dasturlarining qaysi turlarini bilasiz?
   
7. 
   Doktor dasturlar hakida ma’lumot bering.
   
8. 
   Ma’lumotlar bazasini himoyalash vositalarini izohlang.
   
9. 
   Dasturiy ta’minot yaxlitligini nazorat qilish usullari.
   
10. 
    Revizor dasturlar haqida ma’lumot bering.
    

1 O`zbеkiston Rеspublikasining “Axborotlashtirish to`g`risida” gi Qonuni. Toshkеnt shahri, 2003 yil 11 dеkabr