Buxoro davlat universiteti abdullaev a. J, Qayimova z. A, Boltaev sh. Sh, Narzieva d. M

           
Bank kreditlashga oid yana bir usul, qimmatli qog’ozlarni qayta 
sotib  olish  sharti  bilan  oldisotdi  operatsiyasi  yoki  qisqacha  “repo” 
operatsiyasidir. 
Ushbu 
operatsiyalar 
odatda 
qisqa 
muddatli 
kreditlashda  qo`llaniladi.  Agar  korxona  yaqin  kelgusida  erkin  pul 
mablag’larini kiritayotgan va o`sha kqmmatli qog’ozlarga investitsiya 
qilishni  rejalashtirayotgan  bo`lsa,  ushbu  vaqt  ichida  bahzibir 
xarajatlarni  qayta  moliyalashtirish  yoki  agar  qimmatli  qog’ozlarni 
korxona sotishni istamasa va foiz stavkalari bozorda pasayishini kutib, 
ushbu  qog’ozlarni  kredit  evaziga  foiz  to`lashdan  ko`ra,  kattaroq 
daromad  olishi  kutilayotgan  bo`lsa,  u  xolda,  yuqorida  aytilganidek, 
qisqa muddatli kreditlash amalga oshiriladi.  
Operatsiya mazmuni, bank korxonalarni o`sha vaqtda bozordagi 
narxdan  arzonroq  narx  bilan  sotib  oladi  va  sotish  narxidan  xam 
yuqoriroq  narxda  sotadi,  shunda  narxlar  o`rtasidagi  tafovut  bankka 
qisqa  muddatli  kreditlash  stavkasidan  xam  pastroq  daromadni 
tahminlaydi.  Buning  bank  uchun  foydali  jixati,  bank  qimmatli 
qog’ozlarni  bozor  narxidan  arzonga  sotib  olib,  foiz  stavkalarida 
bo`ladigan  to`lovga  muqobilligi  yuzaga  kelganda,  bank  qog’ozlarni 
qaytib sotib oladi.
 
Hozirgi banklar aktsiyador tijorat banklari sifatida tashkil qilinib, 
bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  ishlashga  moslashgan  va  ular 
ixtisoslashgan banklar bo`lsada, boshqa tarmoqlardagi mijozlarga ham 

---

292 
 
kredit  va  hisobkitoblar  bo`yicha  xizmat  ko`rsatishlari  mumkin. 
Banklar  faoliyatining  universallashuvi  ular  o`rtasida  raqobatning 
yuzaga  kelishiga,  bu  esa  ularning  bozor  iqtisodiyotiga  barqaror  kirib 
borishini ta`minlaydi. 
●
 
Bank  aktsiyadorlarini  moddiy  jihatdan  manfaatdorligini 
oshirish  va  ularning  bank  Boshqaruvidagi  ishtirokini  faollashtirish 
bilan bog’liq bo`lgan muammolar. 
a)  Bank  aktsiyadorlarining  moddiy  manfaatdorligini  ta`minlash 
bilan  bog’liq  bo`lgan  muammo)  Bank  aktsiyadorlarining  bank 
boshqaruvidagi  ishtirokini  faollashtirish  bilan  bog’liq  bo`lgan 
muammo 
1998  yil  2  oktyabrda  O`zbekiston  Respublikasi  Prezidentining 
«Aktsiyadorliktijorat  banklari  faoliyatini  takomillashtirish  chora-
tadbirlari  to`g’risida»gi Farmoniga muvofiq: 
ustav  kapitalida  davlatga  tegishli  aktsiyalar  paketi  25  foizdan 
ortiq bo`lgan tijorat banklarining bank kengashi tarkibiga O`zbekiston 
Respublikasi  Markaziy  bankidan  ishonchli  vakil  kiritiladi,  uning 
zimmasiga mazkur aktsiyalar paketini boshqarish vazifasi yuklatiladi; 
aktsiyadorlik-tijorat  banki  Kengashi    bank  filiallarining 
Boshqaruvi va rahbarlar bilan birgalikda bankni samarali boshqarishni 
tashkil  etish,  kreditlar  berilishi  va  ularning  o`z  vaqtida  qaytarilishi 
uchun javobgar hisoblanadi.