Buxoro davlat universiteti a. N. Murtazoyev texnik mexanika

4.2-rasm
Gruppa sinfi zanjir tashkil qiladigan sxemaning eng katta sinfiga ko’ra aniqlanadi. Sxemaga kiruvchi kinematik juftlarning soni gruppa tarkibini ko’rsatadi. (4.3-rasm ). Har qanday tekis mexanizm bitta yoki bir nechta etakchi zvenodan va bitta yoki bir nechta tuzilish gruppasidan tashkil topishi mumkin. Mexanizm sinfi tarkibiga kiruvchi eng yuqori gruppa sinfi bilan belgilanadi.
Har qanday mexanizm tarkibidagi istalgan oily ma’lum juftini ma’lum shart quyi (V-sinf) juft bilan almashtirish mumkin. Almashtirilgan bunday kinematik zanjirlar kinematik ekvivalent sistemalar deb ataladi. Juftlarning almashtirilishida, birinchidan ikkala juft zvenolarning nisbiy harakatiga qo’yilgan bog’lanish shartlarining soni bir-biriga teng va ikkinchisidan tekshirilayotgan zveno oniy nisbiy harakatining xarakteri saqlanishi shart.

4.3-rasm
Har bir IV sinf kinematik juft zvenolariga qo’yilgan bog’lanish shartlarining soni 1 ga teng, almashinuvchi V sinf juftniki esa 2 ga teng. V sinf juftlaridan tuzilgan almashinuvchi zvenolarining soni h bilan V klass kinematikaviy juftlar soni P orasidagi bog’lanish quyidagicha bo’ladi:
3n-2P₅=1
Ya’ni P orasidagi bog’lanish shartlari soni qo’zg’aluvchanlik darajasi sonidan bitta ko’p bo’lishi kerak. U holda

bo’ladi. (4.4) formuladan ko’rinib turibdiki, juftlar soni butun son bo’lishi uchun almashinuvi zvenolarning eng kichik soni birga teng bo’lishi kerak.
Demak har bir IV oliy juft ikki yeridan V klass kinematik juftlari hosil qiladigan bitta zveno bilan almashtirish mumkin ekan.
Masalan, turtqichi ilgarilanma harakat qiluvchi kulachokli mexanizm (4.4-rasm) kulachogining profili bilan turtkichining uchi IV klass oliy kinematik juft (B nuqtada) hosil qiladi. Bu juftning o’rniga V klass jufti qo’yiladigan bo’lsa, uni 2 ta V klass jufti hosil bo’lib kulachok elementlarining egrilik radiusi topiladi. Bir uchi juft elementlarining urunib turgan B nuqtasida, ikkinchisi esa egrilik radiusining markazi A nuqtada bo’ladi. Demak, almashinuvi zveno AB egrilik radiusi bo’lib, u A va B nuqtalarda turtkich va kulachok profilining oniy egrilik markazi bilan V klass kinematik juft hosil qilishi mumkin.