Buxoro amirligida rossiya imperiyasi protektorati (homiyligi)ning o'rnatilishi va ijtimoiy-siyosiy tuzumi Reja

Davlat tuzumi

Chor Rossiya bilan Buxoro amirligi o'rtasida 1868-yildagi «Sulh»

|873-yil 28-sentabrdagi «Do'stlik» shartnomalariga ko'ra amirlikning iTvlat tuzumi o'zgarishsiz qoldi. Bundan ko'zda tutilgan asosiy maqsad • hid siyosat sohasida mustaqillik berish etnas, balki katta mablag' yoki \ehnat sarflamasdan unga tegishli ta'sir ko'rsatuvchi vositalar orqali manilakatni boshqarish edi.

Dastlab general-gubernator 1886-yilda Buxoro Rossiya imperiyasining siyosiy mahkamasini ta'sis etdi. Siyosiy mahkamaning asosiy vazifasi «Dp'stlik» shartnomasi shartlariga amal qilishni kuzatish, qo'shni davlatga iranzit tartibida jo'natiladigan rus mollaridan soliq olishga yo'l qo'ymaslik, niahalliy ma'muriyat xodimlari shartnomaga xilof holda boj undirilishiga yo'l qo'ysa egalariga qaytarish, rus tovarlaridan qonuniy yig'imlar uiidirishga yo'l qo'yraaslik, qarzga olingan mollarni-pulini to'lash, korxonaga mahalliy ma'murlarni aralashtirmaslik, rus fuqarolari o'rtasida kelib chiqadigan jinoiy va fuqarolik ishlarini ko'rib hal qilardi. Yangi Buxoro (Kogon) shahri boshlig'i, Chorjo'y, Termiz, Qarshi shaharlarida esa harbiy boshliqlar orqali amalga oshirardi.

Umuman olganda, siyosiy mahkama Buxoro amiri va uning hukumati ustidan bevosita nazoratni amalga oshirardi.

Buxoro amiri rasman davlat boshlig'i bo'lib, u siyosiy mahkama tomonidan berilgan ko'rsatmalarni ko'p sonli amaldorlari orqali amalga oshirgan. Saroy xizmatchilari 2 ta udaychi-axborot beruvchi, Peter-burgdagi Buxoro elchixonasiga va Turkiston general-gubernatorligiga taalluqli bo'lgan masalalar yuzasidan amirning topshiriqlarini bajaruvchilar, shig'ovul-amirlarning shaxsiy adyutanti, mirza munshi - kotib, mirza munshi - ikkinchi darajali shaxsiy kotiblar, devonbegi - saroy kirim-chiqim va xo'jalik ishlari boshlig'i, mirzaboshi - politsiya boshlig'i, tarjimonlar va boshqalardan iborat bo'lgan. Saroy mansabdorlari amir tomonidan vazifasiga tayinlangan va undan ozod etilgan.

Buxoro amirligi ma'muriy boshqaruv mahkamasi to'rt markaziy boshqarmaga taqsimlangan. Bular ma'muriy ijro, moliya-soliq, din va ^Sl'd ishlari, nazorat-qidiruv boshqarmalari edi.

1. Ma'muriy ijro boshqarmasiga qushbegi boshchilik qilgan. U moliya '^shlariga, shu soha xizmatchilari faoliyati ustidan nazorat, Buxoro ^shahrining boshqarish, beklar va amaldorlarga rahbarlik qilishdan iborat ^o'lgan. Uning huzurida maxsus devon' bo'lib, unda tarjimon, ish VUrituvchi mirzolar, qushbegining birinchi va ikkinchi yordamchilari, ^ shahri politsiya boshlig'i, devonbegi - xo'jalik ishlari boshlig'i, oshxona boshlig'i, to'pchiboshi - turma boshlig'i, bozorlardan haqqini yig'uvchilar, aminokachilar, savdo-sotiqni nazorat qiluvchilar, qushbegining shaxsiy xizmatchilari va 500 ta navkari bo'lgan. \]t qushchibegi tomonidan ishga tayinlangan va o'z vazifasidan ozod qilingj

2. Moliya-soliq boshqarmasiga devonbegi rahbarlik qilgan. Devonb&j' soliq yig'ish va xazinani boshqarishga rahbarlik qilgan. Bu boshqannaf mirzolar, zakotchilar, ya'ni chorva mollari va boshqa rnuiklardfl olinadigan daromadlar (1/40) dan soliq undiruvchilar, devonbeginin. shaxsiy xizmatchilari va 300 tagacha navkari va boshqalar xizmat