Buxoro – 2022 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Ishlab chiqarish jarayonlari va ularni boshqarish
Oddiy ishlab chiqarish jaraнщnlari. Ishlab chiqarish jarayoni davomida mehnat predmetiga bir qator oddiy ta'sirlar bilan ishlov beriladi. Bunday ta'sirlar oddiy operatsiyalar bilan bog`li` ravishda oo`tadi va oddiy jarayonlarni vujudga keltiradi.
Oddiy jarayonlarni quyidagi turlarga bo1lish mumkin:
1) ish jarayonlari - mehnat predmetiga ish quroli yoki biron fizik-kimiyoviy muhit ta'sir qilganda vujudga keladi;
2) transport jarayonlari - mehnat predmeti yoki ish qurolining surilishi bilan bog`liq ravishda vujudga keladi;
3) o`rnatish jarayoni - mehnat predmeti yoki mehnat qurolini texnologik ob'ektda (texnologik mashinada) o`rnatish bilan bog`liq ravishda vujudga keladi;
4) ish tsikliga kirmaydigan xizmatlarni bajarish bilan bog`li` bo`lgan jarayonlar.
Oddiy jarayonlar o`zining fizik tabiati bo`yicha bir necha turlarga bo`linadi: yurg`izish va to`xtatish, isitish va sovitish, quritish va namlash, bug`latish, idishni suyuqlik yoki gaz bilan to`ldirish, bo`shatish va boshqalar. Bu jarayonlarning hammasi fizik tabiatidan kat'i nazar, yagona oddiy sxema bilan tushuntiriladi (4.1 - rasm). Oddiy jarayonlar o`zaro funktsional bog`langan ikkita parametr: miqdor va sifat ko`rsatkichlari bilan to`la xarakterlanadi.

Ishlab chiqarish jarayonidagi oddiy jarayonlar juda ko`p turli rejimlarda o`tishi mumkin. Mehnat predmetiga ishlov berish mavjud shart-sharoitlarga bog`li` bo`ladi. Protsessni ana shu rejimlarga muvofi`, boshkarish sistemalari quyidagi turlarga bo`linadi:

1. Boshqarilmaydigan rejimda o`tadigan jarayonlarni boshqarish sistemasi. 2. Rejimning yunalishi buyicha bajariladigan jarayonlarni bosh`arish sistemasi. Bunga misol sifatida reversiv ventilyatorning ish rejimini ko`rsatish mumkin. Ish davomida uning tezligi (rejim ko`rsatkichi) o`zgarmaydi, faqat aylanish yunalishi o`zgaradi. Bosh`arish uchun ventilyator dvigatelini elektr energiya tarmogiga ulash, yoki uzish va aylanish yunalishini o`zgartirish kerak.
3. Berilgan chegaragacha ihtiyoriy rejimda o`tadigan jarayonlarni boshqarish sistemasi.
4. Boshqariladigan rejimda o`tadigan jarayonlarni boshqarish sistemasi. Jarayonlarning vaqt bo`yicha avtomatik bog`lanishini ta'minlashda hal qilinishi kerak bo`lgan quyidagi masalalar vujudga keladi.
1. Har bir jarayonning boshlanishi va tugallanishini programmalash (vaqt buyicha) va amalga oshirish.
2. Ikki va undan ko`p jarayonlarning bir vaqtda boshlanishi yoki tugallanishini programmalash.
3. Bir qancha jarayonlar ichida ikki va undan ko`p jarayoni ajratib, ularning vaqt bo`yicha boshlanishi va tugashi orasidagi bog`lanishini programmalash va avtomatika elementlari yordamida amalga oshirish.
4. Kerak bo`lganda jarayonlarning bir vqktda boshlanmasligini ta'minlash.
5. Bir-biriga bog`li` bo`lmagan jarayonlarning berilgan interval oqkali ma'lum xronologik ketma-ketlikda o`tishini programmalash va amalga oshirish.
6. Bir-biriga bog`liq bo`lmagan, lekin boshqariladigan rejimda o`tadigan jarayonlarni ma'lum interval va xronologik ketma-ketlikda o`tishini programmalash va amalga oshirish.