Buxglteriya hisobi va audit

1. Iqtisodiy rivojlanishning umumjahon tomonlari 
va ishlab chiqarishning baynalminallashuvi 
Jahon  xo’jaligi  –  bu  xalqaro  mehnat  taqsimoti,  savdo-ishlab  chiqarish, 
moliyaviy  va  ilmiy-texnikaviy  aloqalar  orqali  birlashgan  turli  mamlakatlar 
xo’jaliklari tizimidir. 
Jahon xo’jaligi sub’ektlari bo’lib quyidagilar hisoblanadi:  
- o’z ichiga xalq xo’jaligi majmuini oluvchi davlat; 
- transmilliy korporatsiyalar; 
- xalqaro tashkilot va institutlar; 
- milliy iqtisodiyot chegarasidan chiqqan, xo’jalik barcha sohalari tarkibidagi 
firmalar. 

---

 
224 
Jahon  xo’jaligi  milliy  xo’jalikdan  yagona  jahon  bozorining  mavjudligi  bilan 
farqlanadi. Jahon bozorining amal qilishiga rivojlangan mamlakatlarning iqtisodiy 
siyosati ahamiyatli ta’sir ko’rsatadi. Jahon bozorining o’ziga xos xususiyati bo’lib 
jahon  narxlari  va  xalqaro  raqobat  tizimining  amal  qilishi  hisoblanadi.  Aynan 
xalqaro  raqobatning  mavjudligi  turli  darajadagi  milliy  qiymatlarni  yagona 
baynalminal  qiymatga  keltiradi.  Jahon  narxi  jahon  bozoriga  ne’matlarning  asosiy 
hajmini  yetkazib  beruvchi  mamlakatlardagi  shart-sharoitlar  orqali  aniqlanadi. 
Mamlakatlar  o’rtasida  sotish  bozorlarini  egallash  uchun  keskin  raqobat  kurashi 
olib boriladi.    
Turli  mamlakatlarning  iqtisodiy  rivojlanish  ko’rsatkichlarining  turli-
tumanligi  ular  taraqqiyot  darajasini  qandaydir  bitta  nuqtai-nazardan  baholash 
imkonini  bermaydi.  SHunga  ko’ra,  mazkur  maqsadda  bir  necha  asosiy  ko’rsatkich 
va  mezonlardan  foydalaniladi:  mutlaq  va  nisbiy  YAIM;  milliy  daromad  va  uning 
aholi jon boshiga to’g’ri keluvchi miqdori; milliy iqtisodiyotning tarmoq tuzilmasi; 
mamlakat eksporti va importi tarkibiy tuzilmasi; aholining turmush darajasi, sifati va 
boshqalar. 
Jahon  xo’jalik  aloqalarining  tez  o’sishi  shunday  davrlarga  to’g’ri  keladiki,  bu 
davrda  ishlab  chiqarish  omillarining  harakati  tezlashadi,  kapital  milliy  chegaradan 
o’sib  chiqadi,  ishchi  kuchi  migratsiyasi  kuchayadi,  xalqaro  mehnat  taqsimotining 
shakllanish jarayoni tezlashadi. Bu shundan guvohlik beradiki, xo’jalik aloqalarining 
baynalminallashuvini  ko’p  jihatdan  ishlab  chiqaruvchi  kuchlarning  rivojlanish 
mantiqi taqozo qiladi, ya’ni u milliy chegaradan o’sib chiqadi va ob’ektiv ravishda 
ishlab chiqarishning baynalminallashuvini zarur qilib qo’yadi.