Buxglteriya hisobi va audit

Inflyatsiya  deb  pul  muomalasi  qonunlari  buzilishi  bilan  bog’liq  holda 
qog’oz pullarning qadrsizlanishiga aytiladi. 
Bu yerda qog’oz pul miqdorining nisbatan ortib ketib, uning qadrsizlanishiga 
pulning  ortiqcha  emissiya  qilinishi,  pul  emissiyasi  o’zgarmasdan,  uning  aylanish 
tezligining  oshishi,  muomaladagi  pul  miqdori  o’zgarmasa  ham  tovar  ishlab 
chiqarish  va  xizmat  ko’rsatish  hajmining  kamayib  ketishi,  tovarlar  va  xizmatlar 
ijtimoiy  qiymatining    va,  binobarin,  narxining  pasayishi  va  nihoyat,  pul 
qiymatining pasayishi kabi omillar ta’sir qiladi.  
Qog’oz  pullar  inflyatsiyaga  uchraganda  uch  xil  narsaga  nisbatan 
qadrsizlanadi: 

---

 
199 
1)  oltinga  nisbatan  –  bu  oltinning  qog’oz  pullarda  bozor  narxining  oshishida 
o’z ifodasini topadi; 
2) tovarlarga nisbatan – bu tovarlar narxining oshishida o’z ifodasini topadi; 
3) bardoshli chet el valyutalariga nisbatan – bu chet el valyutalariga nisbatan 
milliy pul kursining tushib ketishida o’z ifodasini topadi. 
Inflyatsiya narx indeksi yordamida bazis davrga nisbatan o’lchanadi. Narxlar 
indeksi  esa  joriy  davrdagi  iste’mol  narxlarini  bazis  davrdagi  iste’mol  narxlariga 
nisbati orqali aniqlanadi: 
%
100


б
ж
ТН
ТН
НИ
, 
bu yerda: 
NI – narxlar indeksi; 
TN
j
 – joriy davrdagi iste’mol tovarlari narxi; 
TN
b 
- bazis davrdagi iste’mol tovarlari narxi. 
Narxlar  o’zgarishini  hisobga  olish  qamroviga  ko’ra  narxlar  indeksining 
quyidagi turlarini hisoblash mumkin: 
- iste’mol narxlari indeksi; 
- ulgurji narxlar indeksi; 
- narxlar indeksi – YAIM deflyatori; 
- eksport va import narxlar indeksi. 
Narxlar  indeksidan  foydalangan  holda  inflyatsiya  sur’atini  (IS)  quyidagi 
formula orqali aniqlash mumkin: 
%
100



б
б
ж
ТН
ТН
ТН
ИС