Buxglteriya hisobi va audit

1. Iqtisodiy o’sishning mazmuni, turlari va ko’rsatkichlari 
Milliy  iqtisodiyotda  iqtisodiy  rivojlanish  qiyin  aniqlanadigan  jarayon 
bo’lganligi sababli, uning mezonlaridan biri bo’lgan iqtisodiy o’sish ko’proq tahlil 
qilinadi.  
Iqtisodiy  o’sish  bevosita  yalpi  ichki  mahsulot  miqdorining  mutlaq  va 
aholi  jon  boshiga  hamda  iqtisodiy  resurs  xarajatlari  birligi  hisobiga 
ko’payishi hamda sifatining yaxshilanishida va tarkibining takomillashuvida 
ifodalanadi. 
Iqtisodiy  o’sishni  YAIM  mutloq  hajmining  ortishi  orqali  yoki  aholi  jon 
boshiga  real  YAIM  miqdorining  ortishi  orqali  o’lchash  buning  qanday  maqsadda 
amalga  oshirilayotganiga  bog’liq  bo’ladi.  Odatda  biron-bir  mamlakat  iqtisodiy 
o’sishini  YAIM  mutlaq  hajmining  ortishi  orqali  o’lchash  uning  iqtisodiy 
salohiyatini  baholashda,  aholi  jon  boshiga  real  YAIM  miqdorining  ortishi  orqali 
o’lchash esa mamlakatdagi turmush darajasini taqqoslashda qo’llaniladi.  
Mamlakatning  iqtisodiy  o’sish  sur’atini  tavsiflaydigan  mazkur  ko’rsatkichlar 
(real  YAIM  va  aholi  jon boshiga real  YAIMning o’sishi)  miqdoriy  ko’rsatkichlar 
bo’lib,  ular  birinchidan,  mahsulot  sifatining  oshishini  to’liq  hisobga  olmaydi  va 
shu  sababli  farovonlikning  haqiqiy  o’sishini  to’liq  tavsiflab  berolmaydi; 
ikkinchidan,  real  YAIM  va  aholi  jon  boshiga  YAIMning  o’sishi  bo’sh  vaqtning 
sezilarli  ko’payishini  aks  ettirmaydi  va  farovonlik  real  darajasining  pasaytirib 
ko’rsatilishiga  olib  keladi;  uchinchidan,  iqtisodiy  o’sishni  miqdoriy  hisoblash 
boshqa  tomondan  uning  atrof  muhitga  va  insonning  hayotiga  salbiy  ta’sirini 
hisobga olmaydi. 
SHunga  ko’ra,  iqtisodiy  o’sishning  barcha  tavsifi  yillik  o’sish  sur’atlarining 
foizdagi o’lchovida to’liq o’z ifodasini topadi: 
%
100



давр
базис
давр
базис
давр
жорий
ЯИМ
ЯИМ
ЯИМ
С
У

, 

---

 
152 
bu yerda: 
O’S – iqtisodiy o’sish sur’ati, foizda; 
YAIM
bazis davr
 – taqqoslanayotgan davr (yil)dagi real YAIM hajmi; 
YAIM
joriy davr 
– joriy davr (yil)dagi real YAIM hajmi. 
 
Mamlakatimizda  keyingi  yillar  davomida  YAIMning  o’sish  sur’ati  hamda 
aholi jon boshiga o’sishi to’g’risidagi ma’lumotlarni quyidagi jadval orqali ko’rish 
mumkin (1-jadval).