Buxglteriya hisobi va audit

3. Investitsiyalar va uning darajasini belgilovchi omillar. 
 
Investitsiyalar  –  asosiy  va  aylanma  kapitalni  qayta  tiklash  va 
ko’paytirishga,  ishlab  chiqarish  quvvatlarini  kengaytirishga  qilingan 
sarflarning  pul  shaklidagi  ko’rinishidir.  U  pul  mablag’lari,  bank  kreditlari, 

---

 
143 
aktsiya  va  boshqa  qimmatli  qog’ozlar  ko’rinishida  amalga  oshiriladi.  Pul 
mablag’lari  ko’rinishidagi  investitsiya  nominal  investitsiya,  ana  shu  pul 
mablag’lariga  sotib  olish  mumkin  bo’lgan  investitsion  resurslar  real  investitsiya 
deyiladi.  
Investitsiyalarni  ro’yobga  chiqarish  bo’yicha  amaliy  harakatlar  - 
investitsion  faoliyat,  investitsiyalarni  amalga  oshiruvchi  shaxs  -  investor 
deyiladi. 
Investitsiyalarning  manbalaridan  biri  bo’lib  aholi  keng  qatlamlarining 
jamg’armalari hisoblanadi. SHuni ta’kidlash lozimki, amalda jamg’arma egasi va 
investor  bir  shaxsda  namoyon  bo’lishi  va  bo’lmasligi  ham  mumkin.  Odatda, 
jamg’arma jamiyatdagi ko’pchilik sub’ektlar tomonidan amalga oshirilib, ulardan 
investitsiya sifatida foydalanish esa butunlay boshqa sub’ektlar tomonidan amalga 
oshirilishi  mumkin.  SHuningdek,  iqtisodiyotda  faoliyat  yurituvchi  sanoat,  qishloq 
xo’jalik  va  boshqa  korxonalar  jamg’armasi  ham  investitsiya  manbai  bo’lib 
hisoblanadi.  Bu  o’rinda  «jamg’aruvchi»  va  «investor»  bir  sub’ektda 
mujassamlashadi. 
Investitsiya faoliyati quyidagi manbalar hisobiga amalga oshirilishi mumkin: 
-  investorlarning  o’z  moliyaviy  resurslari  (foyda,  amortizatsiya  ajratmalari, 
pul jamg’armalari va h.k.); 
- qarz olingan moliyaviy mablag’lar (obligatsiya zayomlari, bank kreditlari); 
-  jalb  qilingan  moliyaviy  mablag’lar  (aktsiyalarni  sotishdan  olingan 
mablag’lar, jismoniy va huquqiy shaxslarning pay va boshqa to’lovlari); 
- davlat byudjeti mablag’lari; 
- chet elliklar mablag’lari.  
Mamlakatimizda  investitsiyalarning  moliyalashtirish  manbalari  tuzilishi  ham 
yillar  davomida  o’zgarib  bormoqda  (16.2-jadval).  Jumladan,  yildan  yilga  davlat 
byudjeti  mablag’larining  ulushi  kamayib,  korxona  mablag’lari,  to’g’ridan-to’g’ri 
xorijiy  investitsiyalar  hamda  nobyudjet  fondlar  mablag’larining  ulushi  oshib 
bormoqda.