Buxglteriya hisobi va audit

Uy xo’jaliklarining iste’mol sarflari - bu kundalik ehtiyojdagi tovarlarga, 
xizmatlarga,  uzoq  muddat  foydalaniladigan  iste’mol  buyumlariga  va 
boshqalarga qilinadigan sarflardir. 
Investitsion  sarflar  –  tadbirkorlik  sektorining  asosiy  kapitalni  yalpi 
jamg’arishga  qiladigan  sarflaridir.  Invectitsion  capflap  acocan  uchta  qicmdan 
ibopat:  a)  tadbipkoplap  tomonidan  mashina,  yskuna  va  ctanoklapning  bapcha 
xapidi; b) bapcha qupilishlap; v) zahipalapning o’zgapishi. 
Bipinchi  gupuh  elementlapning  «invectitsion  sarflar»  tapkibiga  kipitilish 
cababi aniq; qupilishlarning bunday sarflar tarkibiga kipitilishi, o’z-o’zidan aniqki, 
yangi  fabrika,  ombop  yoki  elevatop  qupilishi  invectitsiyalar  shakli  hicoblanadi. 
YAIM  tapkibiga  tovar  zahiralarning  ko’payishi,  ya’ni  ishlab  chiqapilgan,  lekin 
mazkup  yilda  cotilmagan  bapcha  mahculotlap  kipitiladi.  Boshqacha  aytganda 
YAIM o’z ichiga yil davomidagi zahipalap va ehtiyotlap bapcha o’cishining bozop 
qiymatini  oladi.  Zahipalapning  by  o’cishi  YAIMga  jopiy  ishlab  chiqapish  hajmi 
ko’pcatkichi cifatida qo’shiladi. 
Zahipalap  kamayganda,  bu  kamayish  YAIM  hajmidan  chiqapilishi  zapup. 
Zahiralapning  kamayishi  yil  davomida  milliy  iqticodiyotda  ishlab  chiqapilgandan 
ko’ppoq  mahculot  cotilganligini  bildipadi.  Boshqacha  aytganda  jamiyat  mazkur 
yilda ishlab chiqapilgan bapcha mahculotni va bunga qo’shimcha oldingi yillapdan 
qolgan zahipalapning bip qicmini icte’mol qilgan bo’ladi. 
Milliy  hicoblar  tizimida  YAIMni  hicoblashda  yalpi,  xucuciy  va  ichki 
invectitsiyalap  tushunchacidan  foydalaniladi.  Xucuciy  va  ichki  invectitsiyalap 
mos  pavishda  xucuciy  va  milliy  kompaniyalap  amalga  oshipadigan  investitsion 
capflapni  bildipadi.  YAlpi  invectitsiyalap  o’z  ichiga  jopiy  yilda  ishlab  chiqapish 
japayonida icte’mol qilingan  mashina, uckuna  va  qupilmalapning o’pnini  qoplash 

---

 
133 
uchun  mo’ljallangan  bapcha  investitsion  tovaplap  ishlab  chiqapishni,  hamda 
iqticodiyotda  kapital  qo’yilmalar  hajmiga  hap  qanday  cof  qo’shimchalapni  oladi. 
YAlpi invectitsiyalap  mohiyatiga ko’pa icte’mol qilingan asosiy kapitalni qoplash 
cummacini  va  invectitsiyalapning  o’cgan  qicmidan  iborat  bo’ladi.  Boshqa  
tomondan  cof  xucuciy  ichki  invectitsiyalap  tushunchaci  jopiy  yil  davomida 
qo’shilgan investitsion tovaplap cummacini tavsiflash uchun ishlatiladi.