Buxgalteriya va kasbiy faoliyat asoslari

Qo’ydagiberilganmaьlumotlariasosidamol 

yetkazibberuvchilardanolinganvaomborgaqabulqilinganmateriallargaqi

rimorderlarinito’ldiring.

 

Schet

ra

q

a

m

i 

Schets

a

n

a

si

 

Omborga 

qabul 

qilingan 

material 

sanasi 

Mol 

yetkazib

beruvchi 

Materiallarni

ngnomi 

O’lc

hov 

birli

gi 

Miqd

ori 

Bahosi 

(so’m) 

1

010 

1040 

1060 

1040 

01.09 

15.09 

25.09 

26.09 

10.09 

22.09 

30.09 

31.09 

Zavodi 

№1 Baza 

№2 Baza 

№1 Baza 

Po’lat tunika  

0,1mm 

Extiyotismlar 

Idishlar 

t 

dona 

dona 

dona 

800 

200 

115 

10 

5,00 

70,0 

20,0 

70,0 

 

Izoh: 

Materiallar 

30 

kodbilanomborgaqabulqilindi. 

Kirimorderlarinitartibraqamlari 901 danboshlangan. 

 

5-Amaliy  vaziyat

.  Qo’ydagiberilganmaьlumotlariasosida        1-ombordan    2 

tsexgaberilganmateriallargategishlibo’lgantalabnomalarnito’ldiring. 

 

Talabno

ma 

Kimorqali

berildi 

Materialnino

mi 

O’lcho

v 

birligi 

Miqdori 

Sanasi 

Raqa

mi 

Talabqil

indi 

Berildi 

02.09 

101 

PardaevA.  

Po’lattunika 

1,0mm 

t 

2,0 

2,0 

---

 

420 

5.09 

105 

SHokirovN.   Idishlar 

dona 

10 

10 

 

Izoh: Materiallar ishlab chiqarishga 50-kod bilan beriladi. 

 

Uslubiyko’rsatma. 

TALABNOMA №____ 

 

Jarayon (operatsiya) turi

 

Om

bor 

TSexbo’limqabulqiliboluvchi

ob’ekt 

Kimorqali: 

Talabqildi: 

 

 

 

Alaqodors

chyot 

Materiallar

ning 

nomlari 

O’lcho

v 

birligi 

Miqdori 

Bahosi(

so’m) 

Summasi 

(so’m) 

Talabq

ilindi 

Berildi 

 

 

 

 

 

 

 

 

Amaliy 

vaziyat 

3. 

Qo’ydakeltirilganbirinchivaikkinchijadvalma’lumotlaridanfoydalanibqaytaro’yx

atgaolishnatijasinifarqlarinianiqlang. 

Amaliy 

vaziyatni 

yechimini 

3-

jadvaldakeltirilganshakildarasmiylashtiring. 

1-jadval 

№  Mol-mulk, 

moddiyqiymatlikla

rnomi 

O’lchov 

birligi 

Bahosi 

Haqiqiy 

Miqdori 

Summasi 

(so’m) 

1 

2 

3 

4 

Gayka 

Ko’taruvchigayka 

Boltlar 

Qopqoq 

dona 

dona 

dona 

dona 

25 

85 

17 

54 

58 

53 

50 

31 

 

---

 

421 

5 

6 

7 

8 

Mix 

Purjina 

O’ramli iplar 

Mis tunuka 

kg 

dona 

dona 

kg 

45 

108 

160 

135 

1564 

42 

3 

15 

 

2.Buxgalteriyahisobima’lumotlaribo’yichamoddiyqiymatliklarnimiqdori

to’g’risidama’lumotlar 

2-jadval 

№  Mol-mulk, moddiy 

qiymatliklar nomi 

O’lchov 

Birligi 

Bahosi 

sumda 

Haqiqiy 

Miqdori 

Summasi 

(so’m) 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

Gayka 

Ko’taruvchigayka 

Boltlar 

Qopqoq 

Mix 

Purjina 

O’ramli iplar 

Mis tunuka 

dona 

dona 

dona 

dona 

kg 

dona 

dona 

kg 

25 

85 

17 

54 

45 

108 

160 

135 

58 

53 

50 

31 

1564 

42 

3 

15 

 

 

5-Amaliy 

vaziyat. 

Qaytaro’yxatgaolishkomissiyasiGaykavaPrujinalarninghaqiqiymiqdorlaribila

nbuxgalteriyahisobima’lumotlario’rtasidagatafovut ( Gaykalarkamomadi - 10 

dona  850  so’mdan    8500  summaga,    Purjinalarortiqchaligi  7  dona  750 

so’mdan 5250 summaga)  aniqlandi: 

Komissiyaxullosasigako’ragaykalarbo’yichakamomadning 

7 

donasiomborchinio’zishigasovuqqonlikbilanqaraganligitufayliyuzagakelgan. 

Qolgangaykalarbo’yichakamomadningaybdorlarianiqlanmadi. 

. 

Purjinalarbo’yichaortiqchalikomborgaqabulqilishjarayonidanoto’g’rikirimqili

shnatijasidayuzagakelgan. 

---

 

422 

 

Topshiriq: Aniqlanganfarqlarnihisobdanchiqaring. 

 

6– Amaliy vaziyat.  

Quyidagixo’jalikjarayoniyuzbergan. : Ishlabchiqarishga 

3248 

so’mlikmateriallarberildi. 

Hisobchibuxgalteriyahisobischyotlaridaquyidagiyozuvniqaydqildi.  

 

D-t       1000        K-t   

D-t        6000          K-t 

B.k-1836 

Bk-432000             1) 2348 

1. 2343 

 

 

 

---

423 

 

Taqqoslashqaydnomasi 

3-jadval 

 

Mol-moddiy 

qiymatliklarningn

omi 

O’lchovbi

rligi 

Bahosi 

Buxgalteriyahisobi

bo’yicha 

Yo’qlamaqilishna

tijasibo’yicha 

 

Ortiqcha 

 

Kamomad 

 

 

 

Miqdor 

Summa  Miqdor 

Summa  Miqdor 

Summa 

Miqdor 

Summa 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

424 

 

Amaliy 

vaziyat 

7

. 

Moddiyqiymatliklarhisobibilanshug’ullanadiganbuxgalterA. 

Xodjaevombormudirihisobotiniqabo’lqilibolishda  10 sentyabr 20     yili  15-

raqamlitalabnomanirasmiylashtirishdaxatolikkayo’lqo’yilganliginianiqladi.  

15-

raqamlitalabnomadaqandayxatolargayo’lqo’yilganliginianiqlanganvato’g’rilan

g..  

 

TALABNOMA №15 

 

Jarayon (operatsiya) turi 

Ombor 

TSexbo’limqabulqiliboluvchiob’e

kt 

50 

№3 

№1 

Kimorqali-Po’latovA. 

 

 

Talab qildi-Qoraboev M.K. 

 

 

 

Ruxsatberdi: 

 

MallaboevA. 

Aloqadors

chet 

Materiallarning 

nomlari 

Ulchov 

birligi 

Mikdori 

Bahosi

(so’m) 

Summas

i (so’m) 

talabkili

ndi 

berildi 

2010 

 

Po’lattunika 

1,0mm 

 

t 

 

4 

 

2,0 

 

 

2010 

Tezlikqutisi 

Dona 

10 

12 

 

 

2010 

Qopqoq 

dona 

2 

3 

 

 

 

Amaliy  vaziyat  8

.  Moddiyqiymatliklarhisobibilanshug’ullanadiganbuxgalterA. 

Xodjaevombormudirihisobotiniqabo’lqilibolishda    10  sentyabr  20          yili    15-

raqamlitalabnomanirasmiylashtirishdaxatolikkayo’lqo’yilganliginianiqladi.    15-

raqamlitalabnomadaqandayxatolargayo’lqo’yilganliginianiqlanganvato’g’rilang..  

---

 

425 

Topshiriq:Aniqlanganxatoniqo’shimchaprovodkaberishusulibilanto’g’ril

ang. 

 

 

---

 

426 

14-MAVZU. BUXGALTERIYA HISOBI REGISTRLARI VA SHAKLLARI 

Mavzuga doir atamalar: 

buxgalteriya hisobi 

registri

, buxgalteriya hisobi 

shakllari,  analitik  hisob  registrlari,  sintetik  hisob  registrlari,  kitob  shaklidagi 

registrlar,  kartochka  shaklidagi  registrlar,  varaq  shaklidagi  registrlar,    vedomost 

shaklidagi  registrlar,  korrektura,  qо‘shimcha  pravodka,qizil  qalam,  memorial 

order, jurnal order. 

1. BUXGALTERIYA HISOBI REGISTRLARI HAQIDA TUSHUNCHA 

Korxona  xо‘jalik  mablag‘larini,  ularning  tashkil  topish  manbaalarini  va 

majburiyatlarini  iqtisodiy  mazmuniga  kо‘ra  guruhlarga  bо‘lib  buxgalteriya 

hisobida  hisobga  olish  uchun  mо‘ljallangan  maxsus  shakldagi  jadvallarga 

buxgalteriya hisobi registrlari deb aytiladi.  

Buxgalteriya  hisobi  registrlari  ikki  yoqlama  yozuv  usuliga  muvofiq 

yuritiladigan  jurnallar,  qaydnomalar,  kitoblar  va  tasdiqlangan  blankalardan 

(shakllardan)  iboratdir.  Buxgalteriya  hisobi  registrlarida  boshlang‘ich  hisob 

hujjatlaridagi  ma’lumotlar  tizimlashtirilаbi    va  tо‘planаbi.  Hisobi  registrlari 

texnika  vositalaridan,  axborot  tizimlaridan  va  axborot  texnollogiyalaridan 

foydalanilgan  holda  elektron  hujjat  tarzida  yaratilishi,  ishlov  berilishi  va 

saqlanishi mumkin. 

Quyidagilar buxgalteriya hisobi registrining majburiy rekvizitlaridir: 

  1. Registrning nomi;  

2. Buxgalteriya hisobi subyektining nomi; 

3. Registrni yuritish boshlangan hamda tugallangan sana va (yoki) registr 

tuzilgan davr; 

4. Xо‘jalik operatsiyalarining xronologik va (yoki) tizimli guruhlanishi;  

xо‘jalik  operatsiyalarining  о‘lchov  birligi  kо‘rsatilgan  holda  puldagi 

о‘lchov miqdori; 

5. 

Registrni 

yuritish 

uchun 

mas’ul 

bо‘lgan 

shaxslarning 

lavozimlari,familiyalari  hamda  ismi  va  otasi  ismining  bosh  harflari  kо‘rsatilgan 

holdagi imzolari yoki ushbu shaxslarni identifikatsiya qilish uchun zarur bо‘lgan 

boshqa rekvizitlar. 

---

 

427 

Buxgalteriya  hisobi  registrlariga  tasdiqlanmagan  tuzatishlar  kiritilishiga 

yо‘l  qо‘yilmaydi.Buxgalteriya  hisobi  registrlari  quyidagi  belgilari  bо‘yicha 

turkumlanadi: 

1.

 

Tashqi kо‘rinishiga kо‘ra; 

2.

 

Yozuvlarni amalga oshirish turlariga kо‘ra; 

3.

 

Ma’lumotlarni qamrab olish hajmiga kо‘ra. 

Tashqi  kо‘rinishiga  kо‘ra  kitoblar,  kartochkalar,  varaqlar  hamda 

vedomostlar  shaklidagi  buxgalteriya  hisobi  registrlari  majud.  Masalan,  kassa 

kitobi,  asosiy  vositalarni  hisobga  olishning  inventar  kartochkalari,  tovarlarni, 

materiallarni ombor uchyoti kartochkalari, egri xarajatlarni taqsimlash vedomosti, 

memorial  orderlar,  jurnal  orderlar,  asosiy  vositalarga  amartizatsiya  hisoblash 

qaydnomalari va boshqalar. 

Varaqlari  grafalangan,  muqovalangan,  raqamlangan  va  kо‘rinishi  kitob 

shakliga  keltirilgan  registrlar  kitob  shaklidagi  registrlari  deb  aytiladi.  Misol: 

sintetik  schyotlar  uchun  belgilangan  “Bosh  kitob”,  “Asosiy  vositalarni  analitik 

hisobi kitobi” va boshqalar. 

Xо‘jalik operatsiyalarini qayd qilishdan oldin bugalteriya kitoblarining har 

bir saxifasi nomerlanadi. Oxirigi sahifasining orqasiga nomerlangan saxifalarning 

umumiy  soni  yozilib,  korxona  rahbari  va  bosh  buxgalterni  imzosi  qо‘yiladi  va 

korxona  muxri  bilan  muxrlanadi.  Kitobning  birinchi  muqovasiga  korxonaning 

nomi,  qaysi  schyot  ochilgan  bо‘lsa,  uning  nomi  va  kitobga  yozish  boshlangan 

sana yozib qо‘yiladi. Buxgalteriya kitoblari har yili 1 yanvardan boshlab ochiladi. 

Xozirgi  paytda  kitob  shaklidagi  buxgalteriya  hisobining  registrlari  barcha 

korxona  va  tashkilotlarda  eng  kо‘p  qо‘llaniladigan  registrlardandir.  Kitob 

shaklidagi  hisob  registrlari  buxgalteriya  xodimlari  о‘rtasida  mehnat  taqsimotini 

qiyinlashtiradi.  Shuning  uchun  xо‘jalik  operatsiyalarini  hisob  registrlarida  qayd 

qilish 

ishlarini 

kompyuterlashtirishni, 

piravard 

natijada 

buxgalterlarni 

avtomatlashtirilgan  ish  joylari  (BAIJ)ni  joriy  qilishga  imkon  bermaydi.  Hisob 

registrlaridan  buxgalteriya  xodimlarini  foydalanishni  osonlashtirish  va  uchyot 

---

 

428 

ishlarini  kompyuterlashtirish  uchun  hisob  registrlarining  alohida  varaqalar  yoki 

kо‘p ustunli kartochkalar shaklidan foydalanish maqsadga muvofiq bо‘ladi. 

Qalin  varaqlarda  bosmaxonada  chop  etilgan  maxsus  shakldagi  registrlar 

kartochka  shaklidagi  hisob  registrlari  deyiladi.  Ularning  hajmi  oddiy  varaqlarda 

kichik  bо‘lib,  xо‘jalik  mablag‘larining  turlari,  ularning  alohida  manba’lari 

bо‘yicha  ochiladi.  Mazkur  registrlar  hisobot  yili  davomida  “kartoteka”  deb 

ataluvchi  maxsus  yashikchalarda  ma’lum  bir  tizimda  joylashtirilib  saqlanadi. 

Masalan,  xо‘jalik  subyektlari  omboridagi  tovarlarning  assortimenti  navi,  narxi 

bо‘yicha, asosiy vositalarni turlari bо‘yicha ochiladigan kartochkalar. 

Buxgalteriya  hisobi  schyotlardagi  yozuvlarining  iqtisodiy  mazmunini  va 

schyotlarning  aloqasini  hisobga  olgan  holda  hisob  ishlari  oddiy  varaqlarda  ham 

olib  borilishi  mumkin.  Bunday  hisob  registrlari  zaruriy  kо‘rsatkichlari 

kо‘rsatilgan  holda  bosmaxonada  tayyorlanadi.  Ular  kartochkalardan  ancha  katta 

bо‘lib, shu maqsadlar uchun ajratilgan papkalarda saqlanadi. 

Hisob  registrlari  qamrab  olgan  xо‘jalik  operatsiyalarini  mazmuni  va 

hajmga kо‘ra analitik va sintetik hisob registrlariga bо‘linadi. 

Analitik  hisob  registrlarida  hisob  obyektlari,  ham  natural,  ham  qiymat 

о‘lchovlarda  qayd  qilinadi,  odatda,  ular  analitik  schyotlar  bо‘yicha  ochiladi. 

Masalan,  tovarlar,  xom-ashyolar,  materiallar  bо‘yicha  ochiladigan  ombor 

kartochkalari  yoki  asosiy  vositalar  pasporti  vazifasini  bajaradigan  “Asosiy 

vositalarning  inventar  kartochkalari”.  Bu  hisob  registrlarida  hisobga  olinayotgan 

moddiy qiymatliklarning nomi, navi, о‘lchov birligi, miqdori, bahosi va summasi 

kabi kо‘rsatkichlar aks ettiriladi. 

Sintetik hisob registrlaridan xо‘jalik opersiyalarini qiymat о‘lchovlarda, pul 

birliklarida  hisobga  olish  uchun  foydalaniladi.  Masalan,  sintetik  schyotlari 

bо‘yicha ochiladigan “Bosh kitob” yoki jurnal-orderlar. 

Yozuv  turlariga  kо‘ra  hisob  registrlarining  xronologik,  sistematik  va 

kombinatsiyalashgan turlari farqlanadi. 

Xronologik  hisob  registrlari  xо‘jalik  operatsiyalarini  sodir  bо‘lish  vaqtlari 

bо‘yicha  ketma-ketlik  tartibda  (xronologik  tartibda)  hisobga  olish  uchun 

---

 

429 

belgilangan.  Bunday  hisob  registrlari  xо‘jalik  operatsiyalar  haqidagi  quyidagi 

ma’lumotlarni  aks  ettiradi:  xо‘jalik  operatsiyasini  qisqacha  mazmuni,  sodir 

bо‘lgan  vaqti va summasi.  Xronologik  hisob  registiriga  xо‘jalik  operatsiyalarini 

qayd qilish jurnalini misol qilib olish mumkin.