Buxgalteriya va kasbiy faoliyat asoslari

Aktivlarni hisobga oluvchi  schyotlarning tuzilish chizmasi. 

 

 

Aktiv  schyotlarda  oy  oxiridagi  qoldiq  summasini  topish  uchun,  oy  boshiga 

bо‘lgan  debet  qoldiq  summasiga  debet  oborot  summasini  qо‘shib,  kredit  oborot 

summasi  ayriladi.  Buning  matematik  modulini  quyidagi  formula  yordamida  aks 

ettirishimiz mumkin: 

∑S

2

A ═ ∑S

2

A+∑DoA−∑CoA 

Qayerda: 

1.

 

∑S

2

A - aktiv schyotlarning hisobot davri oxiriga qoldig‘i summasi;  

2.

 

∑S

2

A - aktiv schyotlarning hisobot davri boshiga qodig‘i summasi; 

3.

 

∑DoA- aktiv schyotlarning hisobot davridagi debet oboroti summasi; 

4.

 

∑CoA- aktiv schyotlarning hisobot davridagi kredet oboroti summasi; 

Aktiv  schyotlarda  hisobot  davri  yozuvlarini  amalga  oshirish,  oborot 

hisoblash  va  hisobot  davrining  oxiriga  qoldiq  topish  tartibini  quyidagi  misolda 

kо‘rib  chiqamiz.  Faraz  qilaylik  kassadagi  pul  mablag‘larini  qoldig‘i  hisobot 

---

269 

 

 

davrining  boshiga  150000  sо‘mni tashkil qilgan bо‘lsin.  Hisobot davri davomida 

kassadagi  naqd  pularning  harkati  bilan  bog‘liq  bо‘lgan  quyidagi  xо‘jalik 

muomalalari amalga oshirilgan: 

1.  Hisob-kitobschyotidan  ish  haqi  berish  uchun  kassaga  120000  sо‘m  olib 

kelindi va kirim qilindi; 

2.  Xizmat  safariga  borib  kelgan  buxgalter  S. Axmedov  ishlatilmay  qolgan 

2500 sо‘m bо‘nakni kassaga qaytarib topshirdi; 

3. Xodimlarga kassadan 100000 sо‘m ish haqi berildi; 

4. Kassadan xodimlarga safar xarajatlari uchun 15000 sо‘m bо‘nak berildi; 

Ma’lumki aktiv schyotlarda qoldiq va kо‘payish schyotning debet tomoniga, 

kamayish  esa  kredit  tomoniga  yoziladi.  Shuning  uchun  “Kassa”  schyotining 

hisobot davri boshiga bо‘lgan qoldig‘ini va xо‘jalik muomalalari natijasida kassaga 

kirim  qilingan  pullarni  schyotining  debet  tomoniga,  kassadan  berilgan  pul 

mablag‘larini esa, schyotning kredit tomoniga yozamiz. 

chyotining  debet  va  kredit  tomonidagi  yozuvlarni  bir-biriga  qо‘shib  uning 

debet va kredit oborotlarini topamiz. Misolimizda kassa schyotining debet oboroti 

122500 (120000+2500) sо‘mni, kredit oboroti esa 115000 (100000+1500) sо‘mni 

tashkil  qiladi.  Schyotining  oy  oxiriga  qoldig‘ini  yuqorida  keltirilgan  matematik 

modul  asosida  tapamiz.Ushbu  operatsiyalar  “Kassa”  schyotda  quyidagicha 

yoziladi: