Buxgalteriya

Moliyaviy va boshqaruv hisobning asosiy farqlari. 

Tavsif  

Moliyaviy hisob 

Boshqaruv hisobi 

Axborot iste’molchilari 

Tashqi iste’molchilar 

Ichki iste’molchilar 

Hisobni yuritish maqsadi 

Tashqi  iste’molchilar  uchun 

hisobot tayyorlash 

Ma’muriyatni  axborot  bilan 

ta’minlash 

Hisob yuritishning majburligi 

Majburiy 

Majburiy emas 

Tanlash erkinligi 

Buxgalteriya  hisobining  milliy 

standartlari bilan cheklangan 

Aniq  bir  cheklashlar  yo‘q, 

foyda 

va 

xarajatlarni 

solishtirish 

maqsadida 

boshqaruv 

qarorlarni 

qabul 

qilish 

Hisob  axborotini  aks  ettirish 

usuli 

Ikki yoqlama yozuv usulida 

Har qanday foydali usulda 

Hisobotni 

tayyorlashning 

davriyligi 

CHoraklik va yillik 

1  soatdan  bir  necha  yillarni 

qamrab olishi mumkin 

Бухгалтерия

 ҳисоби 

Молиявий

 ҳисоб 

Бошқарув ҳисоби 

Солиқларни

 

режалаштириш 

 

Молиявий активларни 

назорат қилиш 

Харажатларни

 

калькуляция қилиш 

Ишлаб

 чиқариш 

фаолиятини назорат 

қилиш 

Молиявий ҳисоботни 

тузиш 

 

---

Axborotning 

ishonchlilik 

darajasi 

Aniq  va  xolisona  bo‘lib  o‘tgan 

xo‘jalik jarayonlari asosida 

Taxminiy. 

Kutilayotgan 

xo‘jalik jarayonlar asosida 

Asosiy hisob ob’ektlari 

YAxlit korxona 

Ayrim  tsex,  bo‘lim  yoki 

muammo 

Javobgarlik  

Tashqi  iste’molchilar  oldida 

javobgarlikning paydo bo‘lishi 

Menedjerlar 

va 

javobgarlik 

markazlari oldida javobgarlik 

 

1.4.

 

BOZOR IQTISODIYOTI SHAROITIDA BUXGALTER KASBI 

Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  buxgalteriya  hisobining  ahamiyati  va  boshqaruv  qarorlarni 

qabul qilishda roli oshib bormoqda. 

Buxgalter kasbi ham bozor talablariga mos ravishda shakllanib, takomillashib borayotgan 

mutaxassisliklardan biriga aylanib bormoqda. “Buxgalter” so‘zining lug‘aviy ma’nosiga e’tibor 

beradigan bo‘lsak, u “Kitob  yurituvchi”, idora, muassasa, korxona va shu kabining hisob-kitob 

ishlarini olib boruvchi mutaxassis xodim

2

 ma’nosini anglatadi. 

Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  buxgalter  kasbi  qiziqarli,  ijodiy  va  nisbatan  yuqori 

to‘lanadigan kasb hisoblanadi. Biroq, buxgalter bozor iqtisodiyoti talablariga javob berishi uchun 

o‘z  malakasini  doimo  oshirib  borishi  lozim.  U  nafaqat  buxgalteriya  hisobi,  balki  iqtisodiyot, 

huquq,  soliqqa  tortish,  matematika,  statistika,  boshqaruv,  iqtisodiy  tahlil  va  audit  bo‘yicha 

chuqur  bilimga  ega  bo‘lishi    lozim.  Buxgalter  matematik  metodlardan  foydalana  bilishi,  shu 

bilan birgalikda kompьyuterdan foydalanish ko‘nikmalariga ham ega bo‘lishi kerak. 

Rivojlangan  davlatlarda  buxgalter  olingan  oliy  bilimidan  tashqari  o‘z  malakasi 

sertifikatlash  yo‘li  bilan  ham  tasdiqlashi  lozim.  Sertifikatlash  imtihonlar  majmuidan  iborat 

bo‘lib, bu ko‘rsatilayotgan xizmatlarning sifatiga kafolat beradi. 

Rivojlangan  davlatlarning  tajribasi  professional  buxgalterlar  darajasini  baholash 

instrumenti  sifatida  buxgalterlarni  sertifikatlash  tizimini  ishlab  chiqqan.  150  davlatdan  ortiq 

a’zosi  bo‘lgan  Xalqaro  buxgalterlar  federatsiyasi  (IFAC)  sertifikatlash  tizimining  umumqabul 

qilingan standartini ishlab chiqqan. 

Bozor  iqtisodiyotining  ajralmas  qismi  bo‘lib  raqobat  hisoblanadi.  Biznesning  rivojlanishi 

uchun  korxona  mijoz  va  kapital  uchun  kurashishi  kerak.  Buxgalteriya  hisobi  raqobat  muhitida 

yutuqning eng asosiy komponentlaridan biri hisoblanadi. 

 

                                           

2

 Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 1-том, 155-бет. М.: “Рус тили” нашриёти, 1981 й