Buxgalteriya lit

3-§. Buxgalteriya hisobi shakllari
Korxona  va  tashkilotlarning  xo‘jalik  faoliyatidan
kutilayotgan  asosiy  maqsad,  sifatli  mahsulot  ishlab
chiqarish, uni sotish, raqobatbardoshlik hisoblanadi. Sifatli
mahsulot ishlab chiqarish, bu o‘z mahsulotining xaridor-
girligini ta’minlash, baho, xarajatlarni tanlashda namoyon
bo‘ladi.
Buxgalteriya hisoboti yordamida yuqoridagi fazilatlar
mahsulot tannarxi degan tushunchada o‘z ifodasini topadi.
Mahsulotni sotish jarayoni qanchalik tezlashib borsa,
korxonaning moliyaviy holati yaxshilanib, tegishli mablag‘-
larga bo‘lgan talabi ham xarajatlar hisobiga amalga oshiriladi.
Buxgalteriya hisoboti shakllarida korxonaning moliyaviy
holati,  moddiy-texnika  bazasi,  mehnat  unumdorligi  o‘z
ifodasini topadi.
Buxgalteriya  hisobotiga  ilova  qilinadigan  shakllar,
asosan,  korxona  mablag‘larining    joylanishi  va  ularning
tashkil, topish manbalari bo‘yicha joylanishini ko‘rsatadi.
Hisobot  shakllari  yordamida,  birinchidan,  balans
moddalarining o‘zaro bog‘liqligi ta’minlansa, ikkinchidan,
korxona faoliyatiga ta’sir qiluvchi omillar o‘rganiladi.
Korxona,  tashkilotlar  mablag‘larining  joylashishi,
holati xo‘jalik faoliyatlari davomida o‘zgarib boradi. Bu o‘zga-
rishlarni ma’lum sanalarda tuzilgan korxonaning buxgal-
teriya balanslarida qurish va unga qarab korxona iqtisodiy
qudratiga baho berish mumkin.
Buxgalteriya balansi ikki tomondan iborat bo‘lib, uning
chap tomoni aktiv, o‘ng tomoni esa passiv deb ataladi.
Buxgalteriya  balansida  keyingi  yillarda  bir  qator
o‘zgarishlar ro‘y berdi, bu o‘zgarishlar buxgalteriya hisobi
va hisobotining xalqaro standartlar asosida qayta qurilgan-
ligidandir.
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining 1997-
yil 15-yanvardagi 5-sonli buyrug‘iga asosan, tasdiqlangan
buxgalteriya balansi aktiv va passiv tomonlari bo‘yicha ikki

---

202
bo‘limdan  tashkil  topgan  bo‘lib,  har  bir  bo‘lim  tegishli
moddalarni o‘z ichiga oladi.