Buxgalteriya lit

Beshinchi muomala. Oyning oxirida ishlab chiqarilgan
mahsulot hajmiga yoki boshqa ko‘rsatkichga asosan, umum-
ishlab chiqarish xarajatlari mahsulot tannarxiga o‘tkaziladi:

---

107
Debet „Asosiy ishlab chiqarish“ schoti.
Debet „Yordamchi ishlab chiqarish“ schoti.
Kredit „Umumishlab chiqarish xarajatlari“ schoti —
20200.
Yuqorida ko‘rsatilgan  misollarga berilgan buxgalteriya
provodkalari schotlar chizmasida quyidagicha ko‘rsatiladi:
3-§. Schotlarni iqtisodiy mazmuniga qarab
turkumlash
Buxgalteriya  hisobi  schotlarini  iqtisodiy  mazmuniga
qarab  turkumlashdan  asosiy  maqsad,  mablag‘larning
joylanishi va tashkil topish manbalari bo‘yicha ma’lumotga
ega bo‘lishidir. Har bir schot bir turli xo‘jalik muammo-
larini o‘zida ifoda etadi.  Masalan: „Kassa“ schotida faqat
kassadagi pul mablag‘larining harakati ko‘rsatiladi.  Bux-
galteriya  hisobi  schotlarini  iqtisodiy  mazmuniga  qarab
turkumlashda,  ularni  asosan  ikki  guruhga  bo‘lish  maq-
sadga muvofiqdir.
1.  Xo‘jalik  mablag‘larining  joylanishini  ko‘rsatuvchi
schotlar.
2. Xo‘jalik mablag‘larining tashkil topish manbalarini
ko‘rsatuvchi schotlar.
Xo‘jalik  mablag‘larining  joylanishini  ko‘rsatuvchi
schotlar, asosan, aniq schotlar hisoblansa, mablag‘larning
tashkil topish manbalarini ko‘rsatuvchi yechimlar nofaol
yechimlar deb yuritiladi.
       
Dt      1010           Kt
     
Dt     2510          Kt
   
Dt         6710       Kt
1)  5000
1)  5000
2)  10000
3)  3700
4)  1500
2)  10000
       
Dt       0200          Kt
   
 Dt       6520         Kt
4)  5000
3)  37000

---

108
Buxgalteriya hisobi schotlar iqtisodiy mazmuniga qarab
turkumlash  balansi  tuzilishida  uning  faol  va  nofaol
tomonlari yaqqol seziladi, bunda balansning faol modda-
larida turlicha taqsimlanishni ko‘ramiz.
21-BHMSda buxgalteriya hisobi schotlari 249-balans
va  14-balansdan  tashqari  yechimlarni  o‘z  ichiga  olgan
bo‘lsa, barcha schotlar 9-bo‘limga joylashtirilgan. Birinchi
bo‘lim    „Asosiy  vositalar,  nomoddiy  va  boshqa  4305
muddatli  aksiyalar“  deb  nomlanadi.  Bu  bo‘limga  0100
„Asosiy  vositalar“  yechimidan  boshlab  0990  „Boshqa
uzoq muddatli debitorlik qarzlar“ schoti kiritilgan. Boshqa
bo‘limlarga  ham  tegishli  schotlar  iqtisodiy  mazmunga
ko‘ra kiritilgan.
Schotlar rejasi bo‘yicha, 9-bo‘limga kiritilgan schot-
larga  nazar  tashlar  ekanmiz,  ularni  ikki  guruhga,  ya’ni
yuqorida  qayd  etilganidek,  xo‘jalik  mablag‘larining  joy-
lanishini ko‘rsatuvchi schotlar va xo‘jalik mablag‘larining
manbalarini  ko‘rsatuvchi  schotlarga  ajratish  maqsadga
muvofiqdir.
Har  bir  bo‘limga  kiritilgan  schotlar  orqali  bir  turli
mablag‘lar  harakatini  hisobga  olish  mumkin.
Misol  uchun,  schotlar  rejasining  „Pul  mablag‘lari,
qisqa muddatli kalkulatsiya  va boshqa  joriy aksiyalar“
bo‘limida faqat pul mablag‘lari harakatini hisobga oluvchi
schotlar  ko‘rsatilgan.  Bunday  turkumlarni  schotlar
rejasining boshqa bo‘limlarida ham ko‘rish mumkin.