Buxgalteriya hisobi va operatsion texnika

I bob. BANKLARDA BUXGALTERIYA HISOBINI TASHKIL 
QILISH ASOSLARI. BANKLARNING HISOBVARAQLAR 
REJASI 
 
1.1. Banklarda buxgalteriya hisobini tashkil qilish asoslari 
 
O„zbekiston Respublikasi milliy iqtisodiyotining rivojlanishida bank-
lar alohida o„rin egallaydi. 
“Banklar va bank faoliyati to„g„risida”gi O„zbekiston Respublikasi 
Qonuniga asosan, “bank – tijorat tashkiloti bo„lib, bank faoliyati deb hi-
soblanadigan  quyidagi  faoliyat  turlari  majmuyini  amalga  oshiradigan 
yuridik shaxsdir: 
–  yuridik  va  jismoniy  shaxslardan  omonatlar  qabul  qilish  hamda 
qabul  qilingan  mablag„lardan  tavakkal  qilib  kredit  berish  yoki  inves-
titsiyalash uchun foydalanish; 
– to„lovlarni amalga oshirish”
2
. 
Banklar o„z faoliyatida ko„plab operatsiyalarni bajaradi. Ularga yuri-
dik va jismoniy shaxslarning, banklarning hisobvaraqlarini ochish, yuri-
tish, hisobvaraqlar bo„yicha hisob-kitoblar o„tkazish, omonatlar jalb etish, 
kreditlar  berish,  qimmatli  qog„ozlar  chiqarish,  xarid  qilish  va  sotish, 
moliyaviy lizing xizmatini ko„rsatish, kassa operatsiyalarini bajarish, chet 
el  valutasini  sotish  va  xarid  qilish,  pul  mablag„lari,  hisob-kitob  hujjat-
larini inkasso qilish va bir qator boshqa operatsiyalarni kiritish mumkin. 
Shunday  qilib,  bank  tijorat  muassasasi  bo„lib,  to„lovlar  va  hisob-
kitoblarni tashkil etish, huquqiy va jismoniy shaxslarning hisobvaraqla-
rini yuritish, ularning pul mablag„larini saqlash, kreditlash bilan bog„liq 
bo„lgan xizmatlar bank faoliyatining mahsuli hisoblanadi.  
Bank  faoliyatida,  yuqorida  sanab  o„tilgan  operatsiyalarni  bajarish 
jarayonida pul mablag„larining harakati va ularning manbalari haqidagi 
ma‟lumotlarni yig„ishda buxgalteriya hisobi katta o„rin tutadi. Buxgalteriya 
hisobi  ma‟lumotlaridan  foydalangan  holda  bankning  aktiv  va  passiv 
operatsiyalari rejalashtiriladi. Moliyaviy hisobotlarning natijasi bankning 
moliyaviy holatini ko„rsatadi va bank rahbarlariga bank ishini rivojlanti-
rishda aniq chora va tadbirlar ishlab chiqishga sharoit yaratadi. Shu qa-
bul qilingan siyosat asosida tadbirlarni amalga oshirish mexanizmi yara-
tiladi.  Bu  faoliyat  bank  xodimlarining  kunlik  ish  jarayonlarida  hamda 
operatsiyalarni buxgalteriya hisobida aks ettirishda o„z ifodasini topadi.  
                                                           
2
 O„zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to„g„risida”gi Qonuni 1996-yil. 

---

 
7 
Banklarda  buxgalteriya  hisobini  tashkil  qilishning  asosiy  yo„na-
lishlari belgilab berilgan bo„lib, ular quyidagilardir: 
a) davlatimizning qonunchiligiga rioya qilish; 
b) buxgalteriya hisobining xalqaro andozalariga rioya qilish; 
c)  bankning  o„z  amaliyotidan  kelib  chiqib,  odatiy  operatsiyalarini 
hisobga olgan holda buxgalteriya hisobini tashkil qilish; 
d)  Banklar  o„zining  hisob  siyosatini  ishlab  chiqish  bilan  birga 
Respublika  Markaziy  banki  tomonidan  belgilab  berilgan  umumiy 
yo„riqnoma va nizomlarga rioya qilish.  
e) buxgalteriya hisobini ilmiy asoslangan holda tashkil etish.