Buxgalteriya hisobi va operatsion texnika

Agar to„lovchi korxona xu-
susiy korxona bo„lsa, qaysi hisobvaraq debetlanadi? Agar korxona 
chet el kapitali ishtirokidagi korxona bo„lsa-chi? 
Yuqoridagi balans ichidagi buxgalteriya yozuvini bajarishdan 
avval hujjat 2-kartoteka hisobidan chiqariladi, bu operatsiya quyidagi 
buxgalteriya yozuvi asosida amalga oshiriladi: 

---

99 
Debet 96321 “Muddatida to„lanmagan hisob-kitob hujjatlari bo„yi-
cha kontr. hisobvaraq” 
Kredit 90963 
“Bu hisobvaraq nomini hisobvaraqlar rejasidan 
qidirib toping va yodlab oling” 
Bank 2-kartotekadagi muddati o„tkazib yuborilgan hisob-kitob 
hujjatlari bo„yicha to„lovlarni amalga oshirishda to„lovchilardan penya 
undirish va oluvchilar foydasiga o„tkazish huquqiga ega, agar bu bank 
va mijoz o„rtasida tuzilgan shartnomada kelishilgan bo„lsa. Bank 
to„lovchilardan mablag„larni oluvchilar foydasiga muddati o„tkazib 
yuborilgan to„lovlar bo„yicha muddati o„tkazib yuborilgan har bir kun 
uchun qonunda belgilangan miqdorda penya undiradi. Muddati o„tkazib 
yuborilgan kunlarni belgilashda kalendar kunlar hisobga olinadi. Undi-
rilgan penya muddati o„tkazib yuborilgan to„lovning asosiy summasi 
bilan to„lovchining hisobvarag„idan hisobdan chiqaziladi va mahsulot 
yetkazib beruvchining bankiga elektron to„lovlar tizimi orqali o„tkaziladi. 
Ba‟zi vaqtlarda to„lov talabnomasini to„lash uchun to„lovchi kor-
xonaning roziligi, ya‟ni akseptlashi talab etilmaydi. To„lovchilarning 
hisobvaraqlaridan mablag„larni akseptlamasdan hisobdan chiqarish 
tomonlar o„rtasida tuzilgan shartnomaga asosan kommunal xizmat, tele-
fon, kanalizatsiya, pochta-telegraf xarajatlari hamda tashilgan musor 
uchun amalga oshiriladi. Kommunal xizmatlar uchun to„lovlar va o„l-
chov asboblari gaz, suv, issiqlik va elektr-energiyasi uchun hisoblanadi. 
Bunday akseptsiz to„lovlarni amalga oshirish uchun bankka taqdim 
qilingan to„lov talabnomaning yuqori qismiga “akseptsiz” hamda “hi-
soblash asboblari asosida” degan so„zlari ko„rsatib o„tilgan bo„lishi lo-
zim. Ushbu yozuvlar bo„lmagan taqdirda talabnomalar umumiy asosda 
akseptlanadi va to„lanadi.
Talabnomada ma‟lum to„lovlarni akseptlamasdan hisobdan chiqa-
rish huquqiga ega bo„lgan qonuniy hujjat yoki shartnomaning sanasi, 
nomeri va to„lovning maqsadi ko„rsatilishi shart. Bunda bank ilova 
qilingan hujjatlarning talabnomada ko„rsatilgan ularning rekvizitlariga 
mosligini tekshirib ko„radi.
Bank operatsion kuni kelib tushgan akseptsiz to„lanadigan talabno-
malar shu kunning o„zida to„lanadi. To„lovchi korxonaning depozit hi-
sobvarag„ida talabnomani to„lash uchun mablag„lar yo„qligi yoki kam-
ligi aniqlansa hamda ularni to„lashi uchun bank kreditini berish imko-
niyati bo„lmaganda to„lanmagan summa “O„z muddatida to„lanmagan 

---

100 
hisob-kitob hujjatlari” kartotekasi bo„yicha alohida hisobvaraqqa 
o„tkaziladi, talabnomaning o„zi esa 2-kartotekaga joylashtiriladi.