«buxgalteriya hisobi va audit» kafedrasi «buxgalteriya hisobi»

2. Ustav kapitalining shakllanishi va foydalanilishi hisobi. Qo’shilgan kapital hisobi. Rezerv kapitali hisobi
Ustav kapitalini buxgalteriyada hisobga olish uchun quyidagi hisobvaraqlar ochilgan:
8310-«Oddiy aksiyalar»
8320-«Imtiyozli aksiyalar»
8330-«Pay va investisiyalar».
Ushbu hisobvaraqlar passiv hisoblanadi hamda davlat korxonalari ustav fondining, aksionerlik jamiyatlar va shirkatlar ustav kapitalining shakllanishi va uning harakatini hisobga oladi.
Aksiyadorlik sarmoyasi ro’yxatga olingan hajmda, biroq hali tugallanmagan emissiya sifatida hisobda aks ettirilar ekan, e’lon qilingan (chiqarilishga ruxsat etilgan), joylashtirilgan (ularga aksiyadorlar obunasi amalga oshirilgan) hamda muomaladagi, ustavga muvofiq qo’shimcha joylashtirilgan oddiy aksiyalarning analitik hisobini yuritish lozim.
Aksiyalar nominal qiymatini oshirish yoki qo’shimcha aksiyalarni joylashtirish yo’li bilan AJ ustav kapitalini oshirish, aksiyalar nominal qiymatini kamaytirish yoki ularning umumiy sonini qisqartirish, shu jumladan, aksiyalarning ma’lum qismini so’ndirish yo’li bilan jamiyatning o’zi sotib olishi orqali ustav kapitalini qisqartirish amalga oshiriladi.
8610-hisobvaraqda sotib olingan xususiy aksiyalar ustav kapitali schyotiga nisbatan kontrpassiv hisoblanadi va u AJning kapitalini kamaytiradi va shu sababli balansda ustav sarmoyasidan chegiriladi. AJ quyidagi sabablarga ko’ra o’z aksiyalarini qayta sotib olishi mumkin:

• 
  aksiyalar kursini maqbul darajada ushlab turish uchun;
  
• 
  har bir qolgan aksiyaga dividendlarni oshirish uchun;
  
• 
  o’z xodimlari orasida aksiyalarni tarqatish yoki qolgan aksiyalar nominal qiymatini oshirish uchun;
  
• 
  boshqa firmalar tomonidan nazorat o’rnatish uchun aksiyalarning sotib olinishini bartaraf etish maqsadida.
  

Хususiy aksiyalar sotib olinganida quyidagicha provodka beriladi:
D-t 8610-«Sotib olingan xususiy oddiy aksiyalar»
K-t 5110-«Hisob-kitob schyoti».
Aksiyadorlar qaroriga ko’ra ustav kapitali hajmini sotib olingan aksiyalar nominal qiymati so’mmasiga ularni yo’q qilish yo’li bilan kamaytirish mumkin: