Buxgaletriya hisobining predmeti, metodi va uning elementlari

JAMI 
505000 
JAMI 
505000 
Bunga o’xshagan muomalalar xo’jalik faoliyatida ko’plab uchraydi.
Keltirilgan to’rtta muomalalar ularni balansda aks ettirishning sodir bo’lishi mumkin 
bo’lgan hodisalarni o’z ichiga oladi (balans o’zgarishlarining tiplari).

---

16 
Boshida balansning faqat aktiviga yoki passiviga ta’sir qiladigan voqealar (birinchi 
va ikkinchi muomalalar) ko’rsatilgan edi. Bunda balansda uning aktivi va passivini 
o’zgartirmaydigan summalarning faqat qayta guruhlantirilishi bo’lib o’tgan edi. Bu 
balans o’zgarishlarining birinchi va ikkinchi tiplaridir. Boshqa operatsiyalar 
balansning aktiviga ham passiviga ham ta’sir etadi. Bunda har ikkala ta’sir 
qilinadigan moddalar ularning yoki ko’payishi (uchinchi muomala) yoki 
kamayishini (to’rtinchi muomala) yuzaga keltiradi.
Balans yakunlari tegishli tartibda ko’payadi yoki kamayadi. Bu balans 
o’zgarishlarining uchinchi va to’rtinchi turlaridir.
Yuqoridagi bayonlarga asoslanib, balansli o’zgarishlar tiplarini quyidagi tarzda 
ifodalash mumkin:
A ktiv
Passiv
Ko’payish
Kamayish
Ko’payish
Kamayish
1
t
2 t
3 t
Balansli o’zgarishlar turlarining mohiyatini aniqlash balans xususiyatlarini, ya’ni har 
qanday muomala uning albatta ikki moddasiga ta’sir etishini va hech qachon aktiv 
bilan passiv o’rtasidagi tenglikni buzmasligini tushunib olish uchun zarurdir. 
Muomalalarning iqtisodiy mazmunini o’rganishga ushbu guruhlash hech qanday 
aloqasi yo’q.
O’z o’zini tekshirish uchun savollar: 
1.
Balans tushunchasini qanday ifodalaysiz?
2.
Aktivlar deganda nimani tushunasiz?
3.
Passivlar deganda nimani tushunasiz va ularning qanday xususiyatlari 
bor?
4.
Balansning aktiv va passivlarida qanday bo’limlar mavjud?
5.
Tuziladigan balansning qanday turlarini bilasiz?
6.
Xo’jalik muomalalari ta’sirida balansning birinchi tur o’zgarishlariga 
uchta misol keltiring. 
7.
Xo’jalik muomalalari ta’sirida balansning ikkinchi tur o’zgarishlariga 
ikkita misol keltiring. 
8.
Xo’jalik muomalalari ta’sirida balansning uchinchi tur o’zgarishlariga 
uchta misol keltiring
.
9.
Xo’jalik muomalalari ta’sirida balansning to’rtinchi tur o’zgarishlariga 
uchta misol keltiring.
4 t

---

17 
MAVZU: “SCHYOT TIZIMI VA IKKIYOQLAMA YOZUV” 
Maqsad:
Schyotlar to’g’risida tushuncha va ularni turkumlash, asosiy schyotlar va 
kalkulyatsiya schyotlari, ikkiyoqlama yozuvning nazorat ahamiyati buxgalteriya 
hisobi schyotlarining rejasini talabalarga o’rgatish.