|
Ахборотга мурожаат қилиш деганда
, ахборот билан танишиб чиқиш, уни
қайта ишлаш, нусхалаш, ўзгартириш ва йўқотиш тушунилади.
Ахборотга рухсат этилган мурожаат қилиш
- бу, мурожаат қилиш
чекланишларига ўрнатилган қоидаларни бузмайдиган, ахборотга мурожаат
қилиш тушунилади.
Ахборотга рухсат
этилмаган мурожаат қилиш
- бу, мурожаат қилиш
чекланишларига ўрнатилган қоидаларнинг бузилиши билан тавсифланади.
Ахборот хавфсизлиги тушунчалари
Компьютер
тармоғи
-
фойдаланувчиларни
алоқа
каналлари
ва
коммутация
воситаларини қўллаган ҳолда ўзаро маълумот алмашишлари, тармоқдаги техник, дастурий,
ахборот ресурсларидан фойдаланишлари учун ягона тизимга уланган компьютерлар
тўпламидир.
PAN
( Personal Area Network)
–
инсон атрофида қурилган
тармоқ
1
3
5
4
2
VLAN
Virtual Local Area
Network
– виртуал
локал тармоқ
GAN
Global Area Network)
–
глобал (халқаро,
қитъалараро) тармоқ
LAN
Local Area Network
–
локал тармоқ (бир офис,
бино ичидаги алоқа);
CAN
(Corporate Area
Network)
– бир нечта
тармоқдан ташкил
топган ташкилотнинг
ягона тармоғи
6/10/2021
11
Тармоқ архитектураси
Бир рангли
архитектура
6/10/2021
12
Клиент
сервер
архитектура
Терминал
архитектура
Тармоқ топологияси
6/10/2021
13
Шина (автобус)
топологияси
Халқа топологияси
Юлдуз топологияси
Гибрид топология
Мантиқий
жисмоний топология доирасида сигналларнинг «ҳаракати»ни
акс эттиради
Жисмоний
тармоқ тугунларининг алоқаси ёки жойлашишини акс эттиради
Ахборотли
тармоқ бўйлаб узатилаётган ахборот оқимини акс эттиради
Тармоқ қурилмалари
Switsh
Коммутатор
6/10/2021
14
Router
маршрутизатор
Концентратор
hub
Алоқани ташкил этиш учун
тармоқдаги қурилмаларни
боғловчи, OSI моделининг
1-
қатламида (яъни, жисмоний
(физик) қатлам ишлай олувчи
тармоқ қурилмаси.
Тугунлар коммуникациянинг
OSI
моделидаги 2 қатламда
ишловчи тармоқ
қурилмаларидир. Свитч
«ақлли хаб» деб ҳам
юритилади.
OSI моделининг 3-қатламида
ишловчи қурилма бўлиб, бир-
биридан мустақил бўлган 2 ёки
ундан ортиқ тармоқлар
ўртасидаги алоқани ташкил
этади.
Тармоқ кабеллари
6/10/2021
15
коаксиаль кабель
ўрама жуфт кабель
оптик толали
кабель
Коаксиаль кабель турлари
6/10/2021
16
Қаттиқ
линияли
(hardline)
Радиацион
(radiating,
“leaky”)
Эгизак ўқли
(twinaxial)
Уч ўқли
(triaxial)
Ярим қаттиқ
(semi-rigid)
Қаттиқ
(rigid line)
RG-6
Ўрама жуфт кабель
6/10/2021
17
UTP кабелларнинг категория бўйича техник тавсифи
Кабель
категорияси
Частота кенглиги,
МГцгача
Маълумот алмашиш тезлиги,
Мбит/секунд
Тавсифи
CAT1
0.1
-
Телефон, ISDN
CAT2
1
4
TokenRing, ҳ. қўлланилмайди
CAT3
16
10/100
телефон, 10BASE-T Ethernet
CAT4
20
16 (1ж)
100 метр, ҳ. қўлланилмайди
CAT5
100
100 (2ж), 1000 (4ж)
Ethernet
CAT5e
125
100 (2ж)
100 Mbps TPDDI, 155 Mbps ATM, Gigabit
Ethernet
CAT6
250
1000 (4ж), 10 000 (50м)
Gigabit Ethernet
CAT6a
500
40 000
Gigabit Ethernet
CAT7
700
50 000
Gigabit Ethernet
Оптик толали кабель
6/10/2021
18
GOF
POF
glass optic fiber cable
plastic optic fiber cable
Тармоқ манзиллари
IP манзил
DNS
ДОМЕН
Регистратор
IPv4
IPv6
Қабул
DNS ёки Domain Name System - IP-манзилларда ёки TCP/IP
тармоқларида доменларнинг белгили номларини ташкил этиш
имкониятини берадиган домен номи хизмати
Рўйхатдан ўтказилган домен номлари ҳақида маълумотларга эга бўлган маълумотлар базаси ягона
домен реестри деб номланади. Реестрни масъул органлар бошқаради, - мисол учун .UZ домени
администратори. Хизматларни рўйхатдан ўрказиш учун администратор томонидан аккредитацияга эга
бўлган жисмоний шахс Регистратор деб аталади.
6/10/2021
19
IPv4
Қўлланилиши: 1981
Ўлчами: 32 бит
Формат: 192.168.100.13
Префикс: 192.168.100.0/24
Миқдори: 2^32=4.294.967.296
IPv6
Қўлланилиши: 1999
Ўлчами: 128 бит
Формат: fe80:20:f8ff:fe21:ab9::67cf
Префикс: fe80:20:f8ff:fe21::/64
Миқдори: 2^128=340.282.366.920.
938.463.463.374.607.431.768.211.456
Чексиз интернет уммонидаги
серверлардан бирида жойлашган
қайсидир сайтга олиб борадиган манзил
ҳисобланади
www.state.gov
.aero
ҳаво-транспорт саноати
.coop
кооператив ассосиациялар
.us
АҚШ
.uz
Ўзбекистон
www.pm.gov.uz
6/10/2021
20
OSI
модели
6/10/2021
21
ИЛОВА
ТРАНСПОРТ
Telnet, SMTP, FTP, NNTP,
HTTP, SNMP, DNS, SSH
.
TCP, UDP
IP, ICMP, ARP, DHCP
Ethernet, PPP, ADSL
Тармоқ протоколларининг TCP/IP модели
сатҳларида қўлланиши
ИНТЕРНЕТ
ТАРМОҚҚА КИРИШ
Тармоқда АХни таъминлаш асослари
Қонуний-ҳуқуқий ҳимоя чораларига
мамлакатда амалда бўлган, маълумотдан фойдаланиш
қоидаларини белгилаб қўйган ва маълумот алмашув иштирокчиларини ҳуқуқ ва мажбуриятларини
мустаҳкамлаб қўйган, ҳамда, бу қоидаларни бузилганлиги учун жавобгарлик юкловчи, бу орқали
маълумотни қонунга хилоф равишда ишлатилишига ҳалақит қилувчи ва яширин қоидабузарларни
тўхтатиб турувчи қонунлар, фармонлар ва норматив актлар киради.
Маънавий-ахлоқий чораларга
мамлакат ва жамиятда анъанавий тарзда шаклланиб келган хулқ-атвор
қоидаларига зид бўлганларига қарши туриш киради. Бу қоидалар кўп ҳисобда қонун жиҳатдан мажбурий
эмас, бироқ, уларга риоя қилмаслик одамларнинг бошқа шахслар ва ташкилотлар гуруҳи обрў, нуфузи
тушушига олиб келади.
Маънавий-ахлоқий қоидалар қуйидаги гуруҳларга бўлинади:
ёзилмаган (ҳақгўйлик, ватанпарварлик);
ёзилган (қоида ёки буйруқларнинг расмийлаштирилиши).
Ҳимоянинг ташкилий чоралари
– ташкилий ҳарактердаги чоралар бўлиб, тизимнинг ишлашида
қатъий ўрнатилган жараёнлар, унинг ресурслари ишлатилиши, ходимларнинг фаолияти, ҳамда
хавфсизликка таҳдидни амалга ошиш эҳтимолини иложи борича қийинлаштириш ёки бартараф этиш
мақсадида тизим фойдаланувчилари ўзаро таъсирлашувини тартиблаш жараёнидир.
Ташкилий чоралар ўз ичига қуйидагиларни олади:
тизимни лойиҳаланишда ва қурилишида амалга оширилувчи тадбирлар;
фойдаланувчиларга, тизим ресурсларига рухсат берувчи қоидаларни ишлаб чиқиш тадбирлари;
тизим ходимларини танлаш ва тайёрлашда амалга оширилувчи тадбирлар;
қўриқлаш ва ишончли ўтказиш режимини ташкил этиш;
реквизитларни тақсимлаш, рухсатни чегаралаш ва ҳоказо.
Ҳимоянинг физик чоралари
, махсус мўлжалланган турли хил механик, электрон ёки
электр меҳаник қурилмалар ва иншоотларни қўллаган ҳолда яширин бузувчиларни
тизим компонентлари ва ҳимояланувчи маълумотларга ҳамда, визуал кузатув техник
воситаларига, алоқа ва қўриқлов сигнализациясига мавжуд яширин кириш йўллари ва
имкони орқали киришга физик тўсқинлик қилишдир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
