Бурун, бурун ёндош бўшлиқларининг клиник анатомияси, физиологияси ва текшириш усуллари

BURUN VA BURUN YONDOSH BO`SHLIQLARI KASALLIKLARINI

KO`Z VA BOSH MIYA ICHIGA ASORATLARI

Burun va burun yondosh bo`shliqlarini anatomik joylashuviga e`tibor berilsa, ular ko`z soqqasini atrofida va bosh miyaga yaqin o`rnashganligi,ayrim bo`shliqlarni esa bu a`zolar bilan xech qanday devorsiz tutashganligi ko`rinadi. SHundan kelib chiqqan xolda burun va burun yondosh bo`shliqlarini yallig’lanishida ko`zga va bosh miyaga asorat o`tishni extimoli doimo mavjuddir.

Oxirgi yillarda burun yondosh bo`shliqlarini yallig’lanishida ko`zga bo`lgan asoratlarni salmogi ancha ortib bormokda. Mualiflarini keltirgan ma`lumotlariga ko`ra bunday asoratlar 5,0% dan 8,4% gacha bemorlarda uchraydi. Bunga asosiy sabablar oxirgi vaqtlarda antibiotiklarni samarasiz qo`llashi, mikroblarni antibiotiklarga nisbatan sezuvchanligini kamayib ketishi va virulentligi yuqori bo`lgan shtamlari paydo bo`lishi, bemorlarni mutaxassislarga murojat qilmasdan,-o`zlarin o`y sharoitida davolanishi, xamda kasallikni doimo o`z vaqtida aniqlamaslikdir. Asoratlar 70-75% xolatlarida surunkali sinuitlarni qaytalanishida,faqat 25-30% xolatlarda esa o`tkir sinuitlarda kuzatiladi. etmoiditlardan tarqalgan asorat ko`zga berilgan asoratlar ichida eng ogir kechadigani xisoblanadi. Sfenoiditlarda eng ko`p uchraydigan asoratlardan biri bu ko`rish nervni yaliglinishidir, bunda kasallikni boshlanishidan jarayon to`gridan-to`gri ko`rish nerviga tarqalishi bilan boshlanadi.

YAlliglangan bo`shliqlardan infektsiyani ko`zga va bosh miyaga o`tish yo`llari quydagicha:

1. Bo`shliqlardan to`gridan-to`gri suyak devorini tugma bitmasdan qolgan devor yoriqlaridan (degistsentsiya) orqali

2. Yallig’lanish natijasida suyak devorini emirib (kontakt) o`tishi

4. Qon tomirlar orqali o`tishi

5. Limfa tomirlari orqali o`tishi

6.Xid bilish nervlari atrofidan peri- epinevral yo`llar orqali o`tish.

Rinogen bosh miyani quyidagi

Aroxnoidit

Meningit

Ekstradural abstsess

Subdural abstsess

Miya abstsessi

Govak vena trombozi

Sagital vena trombozi asoratlari uchraydi,bu asoratlar xaqida ma`lumotlar esa otogen asoratlar mavzusida bayon etiladi.

Quyida burun yondosh bo`shliqlarini ko`zga bergan asoratlarini klinik kechishi batafsil ko`rib chiqamiz,bu asoratlar umumiy va maxalliy belgilarda namoyon bo`ladi.

Periostit

ko`z oldi to`qimalari va qovoq shishlari

ko`z flegmonasi

retrobul’bar nevrit

Kasallikni klinik kechishi, asoratlarni turiga bogliq bo`ladi. Periostit belgilarini kam namoyon bo`ladigan asorat bo`lib,bunda ko`z va qovoq to`qimalari qizarib shishadi. Ko`z olmasi qon tomirlari kengayib bo`rtib qoladi. Asoratlarni ichida eng ogiri va xaflisi ko`z flegmonasi xisoblanadi. Yallig’lanish jarayoni ko`z olmasini qaysi qismini ko`roq qamrab olishiga qarab, tashqi ko`rinishi o`zgaradi,agar jarayon orqa qismida joylashgan bo`lsa, ko`z olmasi oldinga keskin bo`rtib chiqadi va xarakati chegaralangan bo`ladi. Agar yallig’lanish jarayoni peshona suyagi bo`shligidan o`tgan bo`lsa, ko`z olmasi bo`rtib chiqqan va pastga burilgan bo`ladi.

Ko`z flegmonasidagi maxalliy belgilardan qattiq ogriq,ko`rish qobilyatini pasayishi va ko`zni xarakatini chegaralanishi bezovta qiladi. Umumiy belgilardan tana xaroratini ko`tarilishi, ko`ngil aynib qayt qilish,bosh ogrigi qo`shiladi.

Yallig’lanish jarayoni kuchayib borish natijasida ko`zda ogriq ortib boradi,ko`rish qobilyat to`liq yo`qoladi. Keyinchalik ko`zni ma`lum bir joyida shish paydo bo`lib,teshiladi va oqma yara xosil bo`ladi. YAradan yiring ajralishi boshlanishi bilan bemorni axvoli yaxshilanadi,ko`zdagi ogriqlar pasayadi, tanaa xarorati mo`tadil bo`ladi, ammo ko`rish qobilyatini tiklanishi yallig’lanish jarayoni qanday darajada chuqur tarqalishga bogliq bo`ladi.