Burg'ilash uskunalari aylanadigan tizim uskunalari Pikabur, sharoshka, bit rusimdagi burg‘ulash anjomlari

Ko`lpensatsiyalovchi qattiq muftalar
Ko’pgina sharoitlarda, birlashadigan vallar o’qining o’zaro joylanishi juda aniq bo’lmay, mexanizmlarni yig’ish va tayyorlashdagi notekisliklar va ularning montaj ishlaridagi xatoliklarga xam bog’liq bo’ladi. Vallarni no`linal joylashishiga qarab, uch xil og’ishlar mavjud (16.3-rasm): bo’ylanma siljish , radial siljish yoki ekstsentrisitet r, burchakli siljish yoki burilish .

17.1-rasm.
Ko’pincha, yuqorida ko’rsatilgan og’ishlar birgalikda ishtirok etishi mumkin, u xolda umumiy no`l bilan «o’qdosh bo’lmagan (joylashmagan) vallar» deyiladi. Imkoniyati boricha o’qdosh joylashmagan vallarni biriktirish uchun ko`lpensatsiyalanuvchi muftalar ishlatiladi.
O’qdosh joylashmagan vallar og’ishini ko`lpensatsiya qilish yarim pallali muftalar orasidagi elementlar yordamida amalga oshiriladi. Oraliqdagi qattiq elementlar ko`lpensatsiyalovchi muftalarda ishlatiladi, oraliqdagi defformatsiyalanadigan elementlar esa elastik muftalarda qo’llaniladi. Elastik muftalar mashinaning yuritma zvenosini bikrlik xususiyatini kamaytirish funktsiyasini xam bajaradi.
Mashinasozlikda ko’p ishlatiladigan muftalardan yana biri mushtsimon diskli muftalardir, ayrim xollarda uni ayqashsimon-kulisali deb xam yuritiladi. Bunday muftalarning tuzilishi 17.2-rasmda ko’rsatilgan. Mufta ikkita yarim pallali 1 va 2 muftadan xamda oraliqda joylashgan disk 3 dan iborat.
Burg‘ilash stanoklari va agregatlari o‘rtacha va qattiq tog‘ jins- larida chuqur skvajinalar burg‘ilashda ishlatiladi. Ishga belgilani- shiga qarab burg‘ilash stanoklari ishlatiladigan, qidiruv va max­sus katta diametrli skvajina (sboyka, gezenk)larni burg‘ilashda ishlatiladigan turlarga bo‘linadi. Tog‘ jinsini buzish usuliga qarab, aylanib, zarb-aylanma va aylanma-zarb bilan tog‘ jinsiga ta’sir ko‘rsatib buzadigan stanoklarga bo‘linadi.
Chuqur skvajinalarni aylanib burg‘ilaydigan stanoklar qo‘lla- niladigan burg‘ilash asboblariga qarab koronkali - keskichli, olmosli, drobli va sharoshkali dolotasi bo‘lgan uskunalarga bo‘li- nadi. Zarb-aylanma burg‘ilash stanoklarining cho‘ktirilgan pnev- mozarb va bir necha mashinalarning alohida yuritmalari (aylan- tiruvchi, uzatuvchi, zarb mexanizmi, shtangani uzaytiruvchi mexanizm, yuvuvchi suyuqlik beradigan va h.k.) bilan bo‘lgan to‘plamiga burg‘ilash agregati deyiladi.
Burg‘ilash agregatlariga, shuningdek, cho‘ktirilgan, uzatuvchi mexanizmi o‘rnatilgan perforatorlar ham kiradi. Burg‘ilash sta- noklarida, odatda, bitta burg‘ilash mashinasi bo‘lib, ular o‘zi- yurar va o‘zi yurmaydigan turlarga bo‘linadi. Burg‘ilash sta- noklarini va, ayniqsa, agregatlarini qo‘llash burg‘ilash jarayonini qisman yoki to‘la mexanizatsiyalash va avtomatlashtirishga imkon beradi.
Skvajinalarni aylanib burg‘ilovchi stanoklar. Yerosti sharo- itlarida qo‘llaniladigan burg‘ilash stanoklari keskichlari sifatida, olmosli va alohida hollarda pitrali (дробовые) koronka, shuning­dek, chuqur ishlatiladigan skvajina va qidiruv skvajinalar burg‘Ilashda sharoshkali dolotalardan foydalaniladi. GOST bo‘yicha aylanib burg‘ilovchi stanoklar ikki turda — o‘zi yuradigan (Itur) va o‘zi yurmaydigan (II tur) ko‘rinishda ishlab chiqariladi. II turi chuqurligi 15 m dan kam bo‘lmagan, diametri 40—50 mm bo‘lgan qattiq qotishmali koronka va diametri 45—60 mm bo‘lgan olmosli koronka bilan qattiqlik koeffitsiyenti f<6 va f> 12—18 bo‘lgan tog‘ jinslarida ishlatiladi. O‘zi yurmaydigan burg‘ilash stanoklari tirgakli kolonkalarda o‘rnatilishi mumkin. Ular kesimi 2,5x2,5 m bo‘lgan lahimlarda hamma yo‘nalishda skvajina bur- g‘ilay oladi.
O‘zi yuradigan stanoklar yuruvchi qismiga o‘rnatilib, ko‘nda- lang kesimi 3x3 m bo‘lgan lahimlarda bitta qurilma bilan aylanma shamollatuvchi (веер) skvajinalarni burg‘ilash uchun ishlatiladi. Yerosti sharoshkali burg‘ilash mashinalari bitta xilda chiqarilib, diametri 110—150 mm, chuqurligi 100 m dan kam bo‘lmagan skvajinalar, ko‘ndalang kesim yuzasi 2,8x2,8 m bo‘lgan lahim o‘tishda qo‘llaniladi.
Stanoklar tirgakli kolonkalarga o‘rnatilib sharoshkali dolota, shuningdek, qattiq qotishmali koronka bilan jihozlanib, mos ravishda qattiqlik koeffitsiyentif=8—20 vaf < 6 bo‘lgan tog‘ jinsi va rudalarni burg‘ilashda qo‘llanishi mumkin. Aylanib burg‘ilay- digan hamma stanoklar elektr, pnevmo yoki gidroyuritmalar bilan ishlashi mumkin.
Aylanib burg‘ilovchi stanoklarning asosiy qismlari aylanuvchi mexanizm, burg‘ilash asbobining uzatuvchi qismi, boshqaruvchi va yuruvchi qismlardan tashkil topgan bo‘ladi. Burg‘ilash qismini uzatish reykali, vintli, differensial-vintli, pnevmatik, gidravlik va aralash mexanizmdan iborat bo‘ladi. Yuruvchi qismi relsli-g‘il- dirak, pnevmog‘ildirak yoki gusenitsali bo‘lishi mumkin. Burg‘i- lash stanogi shpindelli burg‘ilash asbobini skvajinadan yon to­monga og‘dirib chiqarib olishi mumkin. Burg‘ilash asbobini ko‘ta- rish va tushirish uchun ko‘tarish chig‘iri bilan jihozlanadi.
Differensial-vintli uzatkichi bo‘lgan stanoklarda o‘q bo‘yicha beriladigan uzatish kuchi odatda 1000 kgk dan oshmaydi va uning qiymati quyidagi ifoda bilan topilishi mumkin:
R = _d2M^ayl' ₎, kgk,
dig (a y p)
bu yerda: M_ayl — uzatuvchi gaykadagi aylanish momenti, kgk; d — shpindel qirqimining o‘rtacha diametri, sm; a — rezbaning ko‘tarilish burchagi, gradus; p — vintli juftlikning ishqalanish burchagi, gradus.