Bulut texnologiyasi nima va nega kerak

IV. MEHNAT MUHOFAZASI 

 

Bitiruv ishini bajarish jarayonida va uni bevosita ta’lim jarayonida qo’llash 

vaqtida  kompyuter  va  texnik  vositalar  o’qituvchi  va  o’quvchilar  tomonidan 

bevosita ishlatiladi. Shuning uchun mehnatni muhofaza qilish va inson muhofazasi 

uchun zarur bo’lgan ma’lumotlarni keltirib o’tamiz. 

1. Mehnatni  muhofaza  qilish  –  inson  faoliyatining  barcha  jabhalaridagi 

xavfli  va  zararli  omillardan  tortib  inson  himoyasi,  muhofazasi  nazariyasi  va 

amaliyotini o’z ichiga oluvchi ilmiy bilimlar sohasi sanaladi. 

2. “Mehnatni  muhofaza  qilish”  oldida  turgan  vazifalarni  muvaffaqiyatli  hal 

etish uchun texnika, iqtisodiyot, mehnat gigiyenasi, fiziologiyasi va psixologiyasi, 

mehnatni  ilmiy  tashkil  etish,  sanoat  estetikasi  va  boshqa  sohalardagi 

mutaxassislarning birgalikda hamda kelishilgan holda ishlashi talab etiladi. 

 Inson  doimo  turli  xavf-xatarlar  muhitida  yashab  kelgan.  Hayotning 

davomiyligi  ibtidoiy  inson  uchun  taxminan  25  yil  mehnatni  muhofaza  qilish 

integral ko’rsatkichi hisoblanadi. 

Taraqqiyot  olg’a  odimlashi  ko’lamiga  qarab,  inson  mehnatni  muhofaza 

qilish darajasi doimo o’sib borgan. Hozirgi paytda o’ta rivojlangan mamlakatlarda 

hayotning o’rtacha davomiyligi 77 yilni tashkil qiladi. Fan va texnika taraqqiyoti, 

ijtimoiy  –  iqtisodiy  xavfsizlikni  oshirib,  shu  bilan  birga  aholi  salomatligi  uchun 

bo’lganidek,  atrof  –  muhit  uchun  ham  xavfsizlikning  yangi  turlari  vujudga 

kelishiga olib keldi. 

Butun  jahon  sog’liqni  saqlash  tashkiloti  ma’lumotlariga  ko’ra,  hozirgi 

paytda  baxtsiz  hodisalar  oqibatidagi  o’limlar  yurak  –  tomir  va  onkologik 

kasalliklardan keyin 3 – o’rinda turadi. 

Mehnatni muhofaza qilish – inson organizmidagi murakkab biologik jarayon 

bo’lib, salomatlik va mehnatga layoqatni saqlash imkonini beradi. 

Mehnatni  muhofaza  qilish  borasida  asosiy  vaziyatlar  –  ishlab  chiqarish 

jarohatlari,  kasbiy  xastaliklarning  oldini  olish  hamda  butun  dunyoda  mehnat 

sharoitlarini yaxshilashdan iborat. 

---

50 

 

Ergonomika  -  inson  tomonidan  boshqariladigan  samarali  tizimlarni 

o’rganadigan  va  barpo  etadigan  fandir.  Ergonomika  insonning  mehnat    faoliyati 

jarayonidagi  xatti-harakati,  uning  energiya  sarflashi,  aniq  ish  bajarishi  paytidagi 

samaradorlik  va  jadallikni  o’rganadi.  Ergonomika  atamasi  1949-yili  Buyuk 

Britaniyada,  bir  guruh  ingliz  olimlari  Ergonomik  tekshiruv  jamiyatini  tashkil  eta 

boshlaganlarida qabul qilingan. AQShda ilgari bu fan inson faktorlarini o’rganish 

deb, Germaniya Federativ Respublikasida esa  – antropotexnika  deb atalgan, lekin 

bugungi kunda inglizcha atama butun dunyoga keng  yoyilgan. Ergonomika  mini-, 

midi- va makroergonomikaga bo’linadi. (grekchadan ergon-ish+ nomos –qonun).  

Makroergonomika “inson-jamiyat”, “tashkilot-tashkilotlar tizimi” tizimlarini 

o’rganish va loyihalashtirish bilan shug’ullanadi. 

Midiergonomika “inson-jamoa”, “jamoa-mashina”, “inson-tarmoq”, “jamoa-

tashkilot”  tizimlarini  o’rganadi.  Mikroergonomika  “inson-mashina”  tizimiga 

bag’ishlangan.  Ergonomika  fani  2ta  tamoyilga:  insonning  ishga  moslashuvi  va 

ishning  insonga  moslashtiriluviga  asoslangandir.  Bular  butunlay  boshqa-boshqa 

narsalardir.  Birinchi  holda  samaradorlik  asosiy  deb  hisoblansa,  ikkinchi  holda 

qulaylik  oldinga  chiqadi  (bu  tamoyil  Usabulity  Engineyering,  qisqacha  yuzabiliti 

deb  ataladigan  boshqa  bir  yo’nalishga  juda  yaqindir.)  Bu  esa  yuqori 

samaradorlikka  ega  tizim  albatta  noqulay,  qulay  tizim  esa  samarasiz  bo’ladi, 

degani emas.  Hamma gap uni qayerda qo’yishdadir.