Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud

AL va KHK darsligidan:

Fe’llar ham boshqa mustaqil so‘z turkumlari kabi tub va yasama bo‘ladi. Masalan, kel, ket, yur, o‘qi singari fe’llar tub fe’llar: ishla, o‘yna, jonlan, tasdiq qildi, kasal bo‘ldi kabi fe’llar yasama sanaladi.

Yasama fe’llar ma’lum yasovchi vosita qo‘shish yordami bilan hosil qilinadi. Yasovchi vosita qo‘shimcha yoki so‘z bo‘lishi mumkin. Jumladan, yuqorida keltirilgan misollardan oxirgi ikkitasi (tasdiq, kasal) so‘z holidagi yasovchi vosita (qildi, bo‘ldi) qo‘shish yordamida hosil qilingan. Boshqalari esa qo‘shimchalar qo‘shish yo‘li bilan yasalgan. Shunga ko‘ra, fe’l yasalishi ikki guruhga bo‘linadi:

1. 
   qo‘shimchalar qo‘shish yo‘li bilan (affiksatsiya).
   
2. 
   so‘z qo‘shish yo‘li bilan (kompozitsiya).
   

Birinchi yo‘l bilan yasalgan fe’llar sodda fe’llar, ikkinchi yo‘l bilan yasalgan fe’llar qo‘shma fe’llar hisoblanadi.

Fe’l yasashning eng keng tarqalgan turi qo‘shimchalar qo‘shish yo‘li bilan fe’l yasash sanaladi. Bunday usul bilan fe’l bo‘lmagan so‘zlardan fe’l yasaladi. Hozirgi o‘zbek tilida eng faol fe’l yasovchi qo‘shimcha -la qo‘shimchasidir. Bu qo‘shimcha fe’ldan boshqa deyarli barcha so‘z turkumlaridan fe’l yasay oladi. Masalan, ishla, oqla, tekisla, tezla, dodla, voyvoyla kabi.

1. –la qo‘shimchasi otlarga qo‘shilib fe’l yasaganda, quyidagi ma’nolarni bildiradi:

a) yasashga asos qismdan anglashilgan narsa-predmet bilan ta’minlash: o‘g‘itla, moyla;

b) narsa-qurol bildiruvchi otlarga qo‘shilib, shu asbob bilan bajariladigan harakatni bildiradi: qaychila, arrala, egovla, ketmonla;

d) yasashga asos qismdan anglashilgan narsani yuzaga keltirish ma’nosini bildiradi: urug‘la, bolala kabi.

2. Sifat va ravishlarga –la yasovchi qo‘shimchasi qo‘shilganda yasashga asos qismdan anglashilgan tus, holatga kirish harakatini bildiradi. Masalan, tekisla, silliqla, to‘g‘rila, tezla, tozala kabi.

3. –la qo‘shimchasi undov so‘zlarga qo‘shilib, yasashga asos qismdan ifodalangan, his-hayajon, buyruq-xitoblarning bajarish harakatini bildiradi: hihila, ufla, dodla kabi.

4. –la qo‘shimchasi taqlid so‘zlarga qo‘shilib, yasashga asos qism ifodalagan tovushning yuz berishini ifodalaydi: gumburla, taraqla kabi.

Sifat, ravish, undov va taqlid so‘zlarga –la yasovchi qo‘shimchasi qo‘shilib fe’l yasalganda, yasovchi qo‘shimcha qil, et, de singari ko‘makchi fe’llari bilan sinonimik munosabatda bo‘ladi va ularni ko‘pincha biri o‘rnida ikkinchisini qo‘llash imkoniyati bo‘ladi. Masalan, tekisla-tekis qil, silliqla-silliq qil, ufla-uf de, dodla-dod de, gumburla-gumbur et, taraqladi-taraq etdi kabi. Lekin doimo emas. Masalan: tezla ni tez qilga almashtirib bo‘lmaydi.

Eslatma: 1. –la fe’l yasovchi qo‘shimchasi ba’zan –ta (izla - ista), -ga, -ka (hidla - iska) holida ham talaffuz qilinadi.

2. –la fe’l yasovchi qo‘shimchasi ba’zan bilan ko‘makchisining qisqargan shakli ­–la (qo‘l-la bajarib bo‘lmaydi) hamda –la (-oq, -yoq yuklamasi bilan ma’nodosh) yuklamasi bilan omonimlik munosabatida bo‘ladi. Shuning uchun –la yasovchisini so‘zga kuchaytiruv-ta’kid ma’nosini yuklaydigan –la yuklamasidan farq qilish kerak. Masalan, kelib-la ketdi – kelib ketdi; qo‘lla (madad qil) va qo‘l-la (qo‘l bilan).

Hozirgi o‘zbek tilida –la qo‘shimchasidan tashqari yana quyidagi qo‘shimchalar yordamida fe’l yasaladi: