Бухоро мусиқа фольклорининг тарихий- назарий ва амалий масалалари

Тадқиқот методологияси. 
Мусиқа санъатининг ўзига хос шундай қудрати 
борки, бу уни бошқа санъат турларидан ажратиб туради. Бу инсонга кучли таъсир 
этувчи оҳанг мусиқа санъатининг ўзига хос хусусиятлари, воситаларида товуш 
тембри, баланд - пастлиги, ритм хилма-хиллиги, гармония тузилиши, интервал ва 
аккордлар тузилишидаги ранг-баранглик, динамик тус ва бошқалар ўқувчини ҳис-
ҳаяжонга соладиган, унинг туйғулари оламида мўъжизалар яратадиган беқиёс 
таъсир воситасидир. 
Ўқувчи шахсининг камол топиши ва шаклланишида мусиқанинг, айниқса, 
халқнинг юрак дардлари, қувонч шодликлари, ғам-аламлари, орзу-умидлари 
силсиласидан яралган Бухоро мусиқа фольклорининг тутган ўрни беқиёсдир. 
Бухоро мусиқа фольклори намуналари авлоддан-авлодга ўтиб, қон- қонига 
сингиб кетган санъат туридир ва шунинг учун ҳам халқ оҳанглари, нола-
қочиримлари ҳамда бошқа миллий безакларини тинглаган киши унга бефарқ бўла 
олмайди, бевосита унга эргашади, қўшилиб куйлайди, рақсга тушади, яъни мусиқа 
уни ўзининг сеҳрли оламига етаклайди. 
Бухоро мусиқа фольклори эстетик жозиба олами бўлибгина қолмай, балки 
эстетик таълим–тарбия воситаси ҳамдир. Чунки, инсон ҳис-ҳаяжони замирида 
маънавий-ахлоқий тушунчалар, ҳиссиётлар, хулосалар ҳам ётади. 
Буюк аллома А.Жомий мусиқанинг хилма-хиллиги инсон маънавий 
эҳтиёжларининг ифодаси эканлиги, иккинчидан, эстетик лаззат ва ҳузур орқали 
инсон маънавий баркамоллигини таъминлашини таъкидлайди. Мусиқа мисолида 
А.Жомий эътироф этадики, “Руҳга лаззат бирор нарсани тушуниб, билиб олмоқдан 
келади. Нимаики руҳ томонидан тез идрок этилса, уни ҳайратга, чуқур ўйлашга 
мажбур этса, у энг лаззатли ҳисобланади ”. 
Педагогика ҳамда психологияга оид адабиётларда мусиқанинг катта 
тарбиявий аҳамиятга эга эканлиги алоҳида таъкидланади. 
Бизнинг назаримизда, инсон онгида вужудга келиб, шаклланиб, тараққий 
этаётган маънавий қадриятлар ўқувчиларда маънавий-ахлоқий, эстетик 
фазилатларни тарбиялашда муҳим манба ҳисобланади. 
Эстетик фазилатларни тарбиялаш жараёнида ўқувчиларнинг янгидан- янги 
маънавий эҳтиёжлари пайдо бўлади. Шу эҳтиёжларни қондиришга ҳаракат қилиш 
эса ўқувчида ўз олдига қўйган мақсад ва вазифаларни амалга оширишга интилиш, 

---

115 
изланишни қарор топтиради. Бу ҳаракат боланинг ўқувчилик даврида яққол кўзга 
ташланади. 
Мавзу жиҳатидан турлича бўлган болаларбоп Бухоро мусиқа фольклори 
намуналарини мунтазам равишда ўрганиб бориш, ижро этиш ўқувчиларнинг 
нафақат репертуарини бойитади, балки уларнинг миллий қадриятларимизга бўлган 
муносабатини барқарорлаштиради, дунёқарашини кенгайтиради ва эстетик 
фазилатларнинг такомиллашишига ёрдам беради. Бу туйғулар ғоят кўп қиррали ва 
хилма-хилдир.