Бухоро мусиқа фольклорининг тарихий- назарий ва амалий масалалари

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ 
1.
 
Ш.М.Мирзиёев ”Миллий тараққиёт йўлимизни қатъият билан билан давом
эттириб, янги босқичга кўтарамиз” Тошкент “Ўзбекистон” -2017
 
2.
Ўзбекистон тарихи / Р.Ҳамидова ва бошқалар. – Т., 2003. – Б.234. 
3.
 
Олимов Ш. Маънавий-ахлоқий тарбия асослари. Тошкент, “Fan va 
texnologiya”, 2015, 
 
4.
Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси. Т.: ЎМЭДН, 2001, 2-том,
 
 

---

101 
ХАЛҚ ҚЎШИҚЛАРИДА КОМПОЗИЦИЯ МУАММОСИ 
Д.З.Ражабов, 
филология фанлари доктори (DSc), доцент 
Ўзбек халқ оғзаки ижодининг энг кенг тарқалган анъанавий жанри бўлган 
қўшиқларда эстетик идрок этилган воқелик таассуротлари ва кечинмалари ўзига 
хос бадиий усул ва шаклда ифода қилинади. Шунинг учун халқ қўшиқлари жанрий 
кўринишлари, семантик табиати, услубий характери, ғоявий мундарижаси, поэтик-
композицион хусусиятлари, оҳанги, ритмик-синтактик қурилиши, образлар 
структураси жиҳатидан алоҳида ажралиб туради. 
Миллатимизнинг поэтик хотираси, билимлари қомуси, туганмас маънавий 
бойлиги сифатида жуда узоқ даврлардан то ҳозиргача яратилиб келинаётган халқ 
қўшиқлари оғзаки бадиий ижоднинг қадимий, оммавий, анъанавий тури саналади. 
Улар инсонга доимий маънавий ҳамроҳ сифатида турмушда кўмакчи, хилма-хил 
маросимларнинг бетакрорлигини таъминловчи бадиий восита вазифасини ўтаб 
келмоқда. 
Халқ қўшиқларининг ҳамма турларида юксак инсоний ғоялар, тарбиявий 
қарашлар ихчам, содда, жозибали, таъсирчан бадиий шаклларда, ёқимли 
оҳангларда ифодаланганки, шуниси билан уларни куйлаш ва тинглаш кишига 
битмас-туганмас завқ бағишлайди. 
Халқ қўшиқларининг ҳар бири ўзича мустақил бадиий матн, аммо уларнинг 
композициясини оддий кўз билан кўриш мутлақо мумкин эмас. Қўшиқ 
композициясини бевосита ундаги бадиий образлар, бадиий воқелик (муайян давр 
ва унда яшаётган одамлар ҳаёти билан боғлиқ), амалдаги тил воситалари билан 
англаш мумкин. Шу маънода, халқ қўшиқлари тил орқали яралган бевужуд 
реалликдир. Халқ қўшиқларида ҳаёт манзараси, инсон турмуши ва у яшаётган 
жамият воқеликлари муайян бадиий шаклга солинган ҳолда акс эттирилади. Унда 
шу воқеликларга бадиий-ҳиссий муносабат кўрсатиладики, натижада қўшиқда янги 
реаллик – бадиий воқелик намоён бўлади. Шундан келиб чиқиб, ҳар бир қўшиқни 
воқеликнинг ўзига хос бадиий модели сифатида қабул қилиш мумкин бўлади. 
Бироқ халқ қўшиқлари жуда равон, хотирада тез ўрнашадиган шаклда бўлса-да, 
муайян воқелик (реаллик)ни тушунтиришга мўлжалланган содда ва рамзий модель 
эмас.