Бухоро давлат университети ҳузуридаги илмий даража берувчи dsc

забун, қон, нотавон
сўзларидан иборат бўлиб, асосий ғояни 
очишда муҳим омил бўлган. Шоир бу рубоийда оч қофиядан, яъни тўлиқсиз 
қофиядан фойдаланган ва равий сифатида “н” ундоши оҳангдошликни ҳосил қилган. 
Рубоийда муболаға санъатидан – таблиғ муболағадан моҳирона фойдаланилган. 
Масалан: “қанча қон ютдим”, деганда, аслида, илм йўлининг машаққат-у 
заҳматларига ишора, таъсирли ҳолда, образли қилиб ифода этилган. 
Кейинги рубоий оқил ва донишманд инсонлар ҳақида бўлиб, уларга қарама-қарши 
ҳолда жоҳил ва нодон одамлар образи қўйилади: 
Ҳаётда ҳамнафас бўлса гар оқил,
Оз-оз суҳбатидан бўларкан комил. 
Эй жоним, шу панддан чиқар хулоса, 
Қоч, қайда дуч келса бефаҳму жоҳил. 
Шоир инсонларни комиллик сари ундаб, бу йўлда оқил одамлар ёнида бўлишга 
чақиради ва бу пандни ўзи учун ҳам дастуруламал ҳисоблаб, қаерда бефаҳм 
инсонлар дуч келса, улардан қочиб қутулмоқни маслаҳат беради, гўё. 
Аслида ушбу рубоий моҳиятида жуда катта фалсафий маъно мужассамки, 
моддий олам ва руҳий олам ўртасидаги курашга ишора бор. Инсон ташқи дунёдаги 
қарама-қарши кучлар ўртасида қай бирини танлашидан олдин, ўз вужудидаги 
зиддиятли курашни енгмоғи, руҳиятидаги иллатларни бартараф этмоғи, аниқроғи, 
нафсини жиловлай билмоғи керак. Ана шундагина комиллик сари йўл тута олади. 
Ушбу рубоий хоса рубоийга мансуб.

---

65 
Қофиялари: оқил, комил, жоҳил сўзлари. 
Қофия шакли: а-а-б-а. 
Қофиядаги тиргак товуш “л” ундош товуши. 
Қофияда муқайяд қофия туридан фойдаланилган.
Қофиянинг ўзидаёқ тазод санъати ҳосил қилинган: оқил-жоҳил. 
Шунингдек, мукаррар санъатидан – “оз-оз”; нидо санъатидан – “Эй жоним”; 
таносиб санъатидан – “оқил, комил; жоҳил, бефаҳм” ҳам фойдаланилган. 
Абдураҳмон Тамкиннинг яна бир рубоийси одамийлик ҳақида бўлиб, унда инсон 
шарафга, эҳтиромга, ҳурматга одамийлиги билан эришади, сен ҳам шу фазилат 
эгалари билан дўст тутин, бундай улуғ жиҳатдан холи бўлган “нохалаф” – 
одамийликдан йироқ бўлган кишилардан узоқ бўл, деган ғоя илгари сурилади. 
Одамийликдан топар одам шараф, 
Англамас бу сўзни асло нохалаф. 
Бўлма ҳамдам нохалафга, жоним-Эй. 
Топмасин десанг агар умрим талаф. 
Шоир рубоий орқали, инсонларга берилган умрни мазмунли, шарафли ўтказиш, 
сўнг афсус – надомат чекмаслик кераклигини уқтириб, барчани яхшиликка ундайди, 
яхшилар ёнига чорлайди. 
Ушбу рубоий ҳам хоса рубоийлардан. Қофияга олинган сўзлар: