Бухоро давлат университети психология кафедраси

№ Мақсадни туркумлаш белгилари 
Мақсадлар 
1.
2.
3.
1. Умумжамият миқёсидаги муноса-
батларни акс эттиришга биноан. 

Сиёсий мақсадлар: 

иқтисодий мақсадлар 

социал мақсадлар: 

маънавий маърифий мақсадлар 

халқаро муносабатлар ва ҳоказо.
2. Бошқарув поғоналари (даража-лари) 
кўламига кўра 

ҳудудий бошқарув мавқеи 

мамлкат мақсадлари 

вилоят мақсадлари 

туман мақсадлари 

қишлоқ мақсадлари 

ишлаб чиқариш мақсадлари 

тармоқ мақсадлари 

ташкилот (фирма) мақсадлари 

якка ходим мақсади 
3. Амалга ошириш муддатига кўра

жорий мақсадлар 

истиқбол мақсадлари 
4. Бошқарувнинг 
содир 
бўлишига 
тааллуқли 

узлуксиз кундалик мақсадлари 

муваққат мақсадлар 
5. Кутилган натижаларга алоқадор 

бир марталик мақсад 

пировард мақсадлар 

оралиқ мақсадлари 
6. Мураккаблик даражасига қараб 

оддий, анъанавий мақсад 

муаммоли мақсадлар 

инновацион мақсадлар ва ҳоказо. 
Бошқарув мақсадининг туркумлари ва турларини таснифлашдан кўриниб 
турибдики, мақсадлар ўзаро боғлиқ бўлиб, муайян иерархияга, яъни юқори ва 
қуйи мақсад даражаларига ажратилиши бир мақсад эса бошқа бир мақсадга 
бўйсуниши мумкин. Бошқарув мақсадига қўйиладиган асосий талабларнинг ҳар 
қайсиси жамият эҳтиёжини қондиришга қаратилган бўлиб, мажмуавий 
кўринишга эгадир. 

---

- 39 - 
Мақсад олдига 
қўйиладиган талаблар 
Изоҳлар 
Бир маъноли ва аниқлиги 
Агар сиз қаёққа боришни билмасангиз, у ҳолда 
бирор йўлни танлашнинг нима кераги бор? 
Манзилини аниқ мақсад қилиб олмаган елканли 
қайиққа ҳеч қандай шамол ҳамроҳ бўла 
олмайди.
Реал бажарилиши мум-
кинлиги 
Мақсад - бу бамисоли чўққидир. Унга эришмоқ 
учун бажарилиши мумкин бўлган реал мақсадни 
ўз орлдимизга қўйишимиз маъқул. 
Меъёрий 
ва 
миқдорий 
ўлчовга эгалиги 
Миқдор ўлчови. меъёрига риоя қилмаслик 
режалаштирилган 
мақсаднинг 
бажарилмаслигига олдиндан замин тайёрлаш 
демакдир. 
Барча бажарувчиларга ту-
шунарлилиги 
Мақсад ва ундан кутиладиган пировард натижа 
барчага тушунарли ва содда тилда етказтилиши 
муваффақиятни таъминлайди. 
Таркибий бўлимлар ва 
масъуллик бўйича аниқ-
лилиги. 
Ҳар бир фаолият тури ва ҳар бир масъул шахс 
бўйича мақсад батафсил тақсимлаб чиқилган 
бўлиши лозим. 
Кўп қирралилиги 
Бу - умумий, бош мақсаднинг ҳусусий ва якка 
мақсадларга бўлинишини талаб қилишдир. 
Масалан, ташкилотни иш ўринлари билан таъминлаш, иқтисодий 
барқарорлик, шахслараро муҳит, экологик, мусаффолик ва бошқалар. 
Уларнинг таҳлилилдан келиб чиққан ҳолда ташкилий фаолият 
мувофиқлаштиради. 
Мақсаднинг аниқлиги инсоннинг унга нисбатан: 
1) бўлажак ҳаракатларини қандай олиб боришлигини; 
2) фаолиятининг устувор йўналишини; 
3) аниқ соҳага ва ишга ихтисослашувини; 
4) ўз фаолияти жабҳасининг қайси бири ўта зарур эканлигини; 
5) эришган натижаларини доимий баҳолаш, кўзланган пировард натижага 
етиш йўлидаги интилишларини кучайтиради. 
Бошқарувда мақсаднинг аниқлиги ўта зарурий омил ҳисобланиб, унинг 
асосида: 
а) бошқарув функциялари; 
б) бошқарув усуллари; 
в) бошқарувнинг тизилмавий таркиблари; 

---

- 40 - 
г) ходимларни танлаш ва ишга жойлаштириш каби ишларнинг мажмуаси 
ижтимоий муҳитга мувофиқлаштирилади. 
Мақсаднинг аниқлиги фаолиятнинг реал томонга йўналтирилишга олиб 
келади. Шу ўринда бошқарув мақсадига қўйиладиган талабларга нисбатан 
эътиборни кучайтириш муҳим аҳамиятга эга. 
Ташкилий фаолиятга мақсадли ёндашув усули ва мақсадли бошқарув идора 
қилувининг муайян тизими бўлиб, унда иккита унсур бир-бири билан узвий 
боғлангандир; 
Мақсад (пировард натижа) Н а з о р а т 
Бу усулнинг моҳиятини қуйидагича изоҳлаш мумкин: ҳар бир менежер 
юқори поғонадан бошлаб, то куйи поғонагача ўзининг аниқ мақсадига, уни 
амалга ошириш режасига эга бўлиши шарт. Бу ҳозирги даврнинг асосий эҳтёжи 
ва талабидир. 
Мақсадли ёндашув усулининг поғонаси қуйидаги шаклга эга бўлиши 
мумкин. 
Биринчи 
поғонадаги 
мақсадлар 
корхонанинг 
стратегик 
режалаштирилишига тааллуқлидир. Уларни корхонанинг юқори поғонасидаги 
менежерлар ишлаб чиқадилар. Улар улкан масалаларни аниқлашга, корхона 
ички қадриятларини ва ривожланиш стратегиясини яратишга масъулдирлар 
ҳамда ўрта тўғин менежерларининг ишларини бошқарадилар. Иккинчи 
поғонадаги мақсадлар олий ва ўрта даражадаги менежерлар томонидан 
белгиланади. Улар унчалик узоқ маддатли бўлмаган, аниқ даврга мўлжалланган 
мақсадлардан иборатдир. Одатда, бу мақсадлар корхонанинг аниқ фаолиятига 
дахлдор соҳалари миқёсига алоқадордир. 
Буларнинг туркумига: