|
“ХОТИН-ҚИЗЛАР СПОРТИ: ИМКОНИЯТЛАР ВА ИСТИҚБОЛЛАР”
194
-
турли сабаблар, айниқса миллий хусусиятимиздаги уялиш, тортиниш каби ҳолатлар қизларнинг
спорт билан шуғулланишларига салбий таьсир этмоқда;
-
дарсларда маҳаллий миллат хотин-қизларидан ўқитувчилар етишмайди;
-
талаба қизлар хуш кўрган спорт турлари бўйича спорт секциялари етишмайди;
-
универсиада дастури асосида спорт мусобақаларига тайёргарлик даражалари етарли эмас;
-
ётоқхоналар ҳузурида спорт иншоотлари етишмайди ва соғломлаштириш тадбирлари ташкил
этилмайди.
Юқорида баён этилган салбий жараёнларни тугатиш учун таьлим муассасалари раҳбарлари,
мутасадди ва мутахассис ҳодимлар ўз бурчларини бажаришда масьулиятларни оширишлари лозим
бўлади.
Бу жараёнларда жисмоний тарбия кафедралари, спорт клублар баркамол авлод жисмоний
тарбияси, касбий амалий жисмоний тарбия ва иқтидорли ёшларни спортга жалб этиш, айниқса,
маҳаллий миллат хотин-қизларининг жисмоний тарбия ва спорт тадбирларини талаб даражасида
ўтказишга доир ҳукумат идоралари, “Талаба” спорт уюшмасининг Низомига эътиборни кўпроқ
қаратишлари зарурдир.
SPORTCHI QIZLAR ORGANIZMIGA ME’YORLI YUKLAMALARNING TA’SIRI
Kadirov.Sh.N.,
o’qituvchi, Buxoro davlat universiteti, Buxoro sh.
Qizlarni sportga jalb etish, ularning ommaviy sport bilan muntazam shug’ullanishi uchun zarur shart-
sharoitlarni yaratish mamlakatimizda sportni rivojlantirishining muhim yo’nalishlaridandir. O’zbekiston
Respublikasi Prezidentining “O’zbekiston Respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligini tashkil etish
to’g’risida” Qarori (2018 yil 5 mart) aholi keng qatlami o’rtasida ma’nan va ahloqan komil inson bo’lishga va
sog’lom turmush tarzini yuritishga intilishni rag’batlantirishga yo’naltirilgan bo’lib, qizlarni sport bilan
muntazam shug’ullanishga jalb etish asosiy vazifalardan biri deb belgilab quyildi. Mamlakat miqyosida
sportning ommaviyligini ta’minlash, bolalar sportini, xususan, xotin-qizlar sportini rivojlantirishga alohida
e’tibor qaratilishida eng ezgu – O’zbekiston farzandlarining sog’lom dunyoga kelishi, ulg’ayishi, tarbiya
topishi va pirovard maqsadda millat genofondini yaxshilash maqsadi mujassam. Sport-qizlar salomatligini
mustahkamlash bilan birga ularning dunyoqarashini kengaytirib, tibbiy madaniyatini yuksaltirmoqda.
Mashg’ulotlarda toblangan qizlar oila, jamiyat, Vatan oldidagi mas’uliyatini teran anglab, sog’lom va baxtli
turmush qurmoqda.
Zamonaviy ilmda tashqi muhit, ichki muhit va faoliyatlarining o‘zgarishlariga nisbatan ayollar
organizmida amalga oshiriladigan adaptatsiya, ya’ni moslashuv jarayonlarining xususiyatlari yetarlicha
o‘rganilmagan. Demak, ayollarning sportning og‘ir turlari bilan shug‘ullanishi davrida ular organizmlarida
kechadigan nihoyatda shiddatli spetsifik moslashuv jarayonlarining ayollarning qadimgi tabiiy biologik
faoliyatlarini bajarish xususiyatlariga ta’siri va oqibatlari borasida fikr yuritish uchun ilmiy asos yaratilmagan.
Ayollarning erkaklarga xos sportning og‘ir turlari bilan shug‘ullanishiga ijobiy yoki salbiy baho berishdan
oldin, erkaklar va ayollar organizmlarining tabiiy xususiyatlari va biologik vazifalari orasidagi tafovutlar, ya’ni
jinsiy dimorfizmga xos bilimlarga asoslanish maqsadga muvofiqdir.
Oliy darajali sport ayollarni ayniqsa, sportchi qizlarni tayyorlash maqsadida ular organizmining
xususiyatlariga nomuvofiq darajada jismoniy kuchlanishlar berilishi ichki a’zolarning rivoji, tuzilishi va
faoliyatiga, jumladan, ularning nasl keltirish imkoniyatlariga ham salbiy ta’sir etishi mumkin. Shiddat bilan
bajariladigan urish, urilish, sakrash, turtkilash kabi ta’sirotlar natijasida inertsion kuchlar shakllanib, natijada
ichki a’zolar faoliyatiga ta’sir o’tkazishi mumkin. Ayollarda erkak sportchilarga nisbatan adaptatsiya -
moslashuv jarayoni turli tizimlarda juda tejamli o‘tadi. A’zolarning adaptatsiyasi plastik ravishda o‘tadi.
Ayollarning eng zaif va ojiz bo‘lgan tizimi - nerv yoki asab tizimidir. Sportning o‘zi ayniqsa musobaqalar
davri, bu juda katta stress hisoblanib, juda kuchli psixoemotsional zo‘riqishlarga olib keladi. Demak, ayollar
organizmi tashqi muhit ta’sirotlariga biologik nuqtai nazardan chidamli bo’lishiga qaramasdan, ba’zi
yuklamalar erkaklar uchun yengil bo’ladi.
O‘tkazilayotgan yirik jahon musobaqalar va chempionatlarda, Olimpiada o‘yinlarida sportchi qizlar
yigitlar bilan birgalikda ishtirok etib, oliy sport sovrinlarini olishda kurashib kelmoqdalar.Olimpiada
o‘yinlarida ishtirok etgan sportchi qizlar tomonidan qozonilgan rekordlar esa erkaklarning sport ustozlari
darajasiga muvofiq bo’lib, erkaklar uchun ishlab chiqilgan normativ talablariga javob beradi. Gimnastika,
voleybol, tennis, suzish, kurash va boshqa sport turlaridan birinchiliklarni egallagan qizlarimiz O‘zbekiston
sportini Osiyo va Xalqaro chempionatlarida sharaf bilan himoya qilishda ishtirok etadilar.
Shubhasiz, jismoniy mashg‘ulotlar bilan shug‘ullanish, to‘g‘ri tashkil etilgan jarayonning natijasida har
taraflama jismoniy barkamollik va ayniqsa ayollarda salomatlikning shakllantirish ta’minlanadi. Faol
harakatchanlik qon aylanish, nafas olish, modda almashinuv jarayonlariga ijobiy ta’sir ko‘rsatib, organizmda
yog’lar va uglevodlarning parchalanishiga, organizmning himoya imkoniyatlarini oshirishga, yoshga qarab
Do'stlaringiz bilan baham: |
