“Бухгалтерия ҳисоби” кафедраси

 
 
Таянч сўзлар 
Молиявий инструмент - бу бир ташкилотнинг молиявий активини ва 
бошқа ташкилотнинг молиявий мажбурияти ёки улушли инструментини
кўпайишига олиб келадиган шартномадир.
Молиявий актив – шундай активки, бунда у: 
(а) пул маблағидир; 
(б) бошқа ташкилотнинг улушли инструментидир; 
Молиявий мажбурият – шундай мажбуриятки, бунда у: 
(а) қуйидагилар бўйича шартномавий мажбуриятдир: 
- 
бошқа ташкилотга пул маблағи ёки бошқа молиявий активни йетказиб 
бериш; ёки 
- 
ташкилот учун потенциал ноқулай бўлган шартларда бошқа ташкилот 
билан молиявий активларни ёки молиявий мажбуриятларни айирбошлаш; ёки 
(б) ташкилотнинг ўз улушли инструментлари билан ҳисоб-китоб 
қилинадиган ёки қилиниши мумкин бўлган шартнома ва у: 
- 
шундай нодеривативдирки, бунда у бўйича ташкилотга ўз улушли 
инструментларининг ўзгарувчан миқдорини қабул қилиш мажбурияти 
юклатилади ёки юклатилиши мумкин; ёки 
- 
деривативдир, қайсики ташкилотнинг ўз улушли инструментларининг 
қатъий белгиланган миқдорига қатъий белгиланган пул маблағлари суммасини 
ёки бошқа молиявий активни алмашишдан ташқари бошқа усулда ҳисоб-китоб 
қилинади ёки қилиниши мумкин.
Улушли инструмент - бу ташкилотнинг барча мажбуриятлари 
чегирилгандан сўнг унинг активидаги қолдиқ улушни тасдиқловчи ҳар қандай 
шартномадир.
Ҳаққоний қиймат - бу баҳолаш санасида бозор иштирокчилари ўртасидаги 
одатдаги операцияда активни сотишда олиниши мумкин бўлган ёки 
мажбуриятни ўтказишда тўланиши мумкин бўлган нархдир (МҲХС 13 
“Ҳаққоний қийматни баҳолаш” га қаранг). 
Қайта сотиладиган (қайта сотиш ҳуқуқини берадиган) инструмент - бу 
молиявий инструмент егасига уни емитентга пул маблағига ёки бошқа молиявий 
активга қайта сотиш ҳуқуқини берадиган, ёки ноаниқ келгуси ҳодиса содир 
бўлганда ёки инструмент егасининг вафоти ёки нафақага чиқиши билан 
емитентга автоматик тарзда қайта сотиладиган молиявий инструментдир. 
Дериватив инструмент – бу молиявий актив: 
(а) қиймати фоиз ставкасининг, қимматли қоғозлар курси, товарлар нархи, 
валюта курси, нарх индекси ёки кредит рейтингининг ставкаси ўзгариши 
натижасида ўзгарадиган; 
(б) харид қилиш учун ҳеч қандай бошланғич инвестиция ёки бошқа 
шартномаларга нисбатан салмоқли бўлмаган бошланғич инвестицияларни талаб 
етадиган ва унинг курси молия конъюнктурасининг ўзгаришиги боғлиқ бўлган 

---

253 
инструментлар; 
(в) уларни тўлаш келгусида амалга ошириладиган 

---

254