Бухгалтерия баланси

Joriy majburiyatlar, jami (satr. 610 Q 630 Q 640 Q 650 Q 660 Q 670 Q 680 Q 690 Q 700 Q 710 Q 720 Q 730 Q 740 Q 750 Q 760)	600
shu jumladan: joriy kreditorlik qarzlar (satr. 610Q630Q650Q670Q690Q700Q710Q720Q760)	601
shundan: muddati o‘tgan joriy kreditorlik qarzlari	602
Mol etkazib beruvchi va pudratchilarga qarz (6000)	610
Ajratilgan bo‘linmalarga (6110)	620
SHo‘‘ba va qaram xo‘jalik jamiyatlarga qarz (6120)	630
Kechiktirilgan daromadlar (6210, 6220, 6230)	640
Soliq va majburiy to‘lovlar bo‘yicha kechiktirilgan majburiyatlar (6240)	650
Boshqa kechiktirilgan majburiyatlar (6250, 6290)	660
Olingan avanslar (6300)	670
Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarz (6400)	680
Sug‘urtalar bo‘yicha qarz (6510)	690
Maqsadli davlat jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha qarz (6520)	700
Ta’sischilarga bo‘lgan qarzlar (6600)	710
Mehnatga haq to‘lash bo‘yicha qarz (6700)	720
Qisqa muddatli bank kreditlari (6810)	730
Qisqa muddatli qarzlar (6820, 6830, 6840)	740
Uzoq muddatli majburiyatlarning joriy qismi (6950)	750
Boshqa kreditorlik qarzlar (6950 dan tashqari 6900)	760
II bo‘lim bo‘yicha jami (satr. 490 Q 600)	770
Balans passivi bo‘yicha jami (satr. 480 Q 770)	780

Balansdan tashQari schetlarda hisobga olinadigan Qiymatliklarning mavjudligi to‘/risida ma’lumot

Ko‘rsatkichlar nomi	Satr kodi	Hisobot davri boshiga	Hisobot davri oxiriga
Qisqa muddatli ijaraga olingan asosiy vositalar (001)	790
Mas’ul saqlashga qabul qilingan tovar-moddiy qiymatliklar (002)	800
Qayta ishlashga qabul qilingan materiallar (003)	810
Komissiyaga qabul qilingan tovarlar (004)	820
O‘rnatish uchun qabul qilingan uskunalar (005)	830
Qat’iy hisobot blankalari (006)	840
To‘lovga qobiliyatsiz debitorlarning zararga hisobdan chiqarilgan qarzi (007)	850
Olingan majburiyat va to‘lovlarning ta’minoti (008)	860
Berilgan majburiyat va to‘lovlarning ta’minoti (009)	870
Uzoq muddatli ijara shartnomasiga asosan berilgan asosiy vositalar (010)	880
Ssuda shartnomasi bo‘yicha olingan mulklar (011)	890
Kelgusi davrlarda soliq solinadigan bazadan chiqariladigan xarajatlar (012)	900
Vaqtinchalik soliq imtiyozlari (013)	910
Foydalanishdagi inventar va xo‘jalik jihozlari (014)	920

Xo‘jalik operatsiyalarning buxgalteriya balansiga ta’siri.

Har kuni korxonada turli xildagi xo‘jalik operatsiyalari sodir bo‘ladi va korxonaning faoliyati ushbu operatsiyalardan tashkil topadi. Korxona omboriga materiallar kelib tushdi, ular ishlab chiqarishga berildi, ishlab chiqarishdan tayyor mahsulot qabul qilindi, tayyor mahsulot xaridorlarga sotildi va sotilgan mahsulot uchun pul mablag‘i olindi, yana xomashyo material sotib olindi, xodimlarga ish haqi to‘landi, olingan foydadan soliq, yig‘im va to‘lovlar to‘landi. Bu operatsiyalar ishlab chiqarish siklini tashkil qilib doimo qaytarilib turadi.

Har bir xo‘jalik operatsiyasi mulk tarkibi yoki uning tashkil topish manbai yoki bir vaqtning o‘zida ham mulkda ham uning tashkil topishida o‘zgarishlarga olib keladi.
Barcha xo‘jalik operatsiyalari buxgalteriya balansiga ta’sir ko‘rsatadi va balansda to‘rt xildagi o‘zgarishga olib keladi.
Hisobot davrining boshida korxona quyidagi (qisqartirilgan) balansga ega.

Aktiv	Summa	Passiv	Summa
Asosiy vositalar	200 000	Ustav kapitali	150 000
Ishlab chiqarish zahiralari	60 000	Taqsimlanmagan foyda	120 000
Hisob-kitob scheti	150 000	To‘lanadigan schetlar	70 000
Kassa	50	Byudjetga qarzlar	70 050
Balans	410 050	Balans	410 050

Birinchi o‘zgarish. Balansning aktiv qismidagi moddalarda sodir bo‘lib, xo‘jalik operatsiyasi natijasida bir modda ko‘payadi va boshqa bir modda shu summaga kamayadi. Balansning umumiy summasi o‘zgarmaydi.
Misol, ishchi va xizmatchilarga ish haqi berish uchun hisob-kitob schetidan kassaga 50000 so‘m pul olib kelindi.
Kassa scheti 50000 so‘mga ko‘payishi, hisob-kitob scheti esa 50000 so‘mga kamayishini aks ettiriladi.
Birinchi operatsiyadan keyin balans quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi.

Aktiv	Summa	Passiv	Summa
Asosiy vositalar	200 000	Ustav kapitali	150 000
Ishlab chiqarish zahiralari	60 000	Taqsimlanmagan foyda	120 000
Hisob-kitob scheti	100 000	To‘lanadigan schetlar	70 000
Kassa	50 050	Byudjetga qarzlar	70 050
Balans	410 050	Balans	410 050

Ikkinchi o‘zgarish. Balansning passiv qismidagi moddalarda sodir bo‘lib, xo‘jalik operatsiyasi natijasida bir modda ko‘payadi va boshqa bir modda shu summaga kamayadi. Balansning umumiy summasi o‘zgarmaydi.
Misol, taqsimlanmagan foydaning bir qismi 25000 so‘m ustav kapitalini oshirishga yo‘naltirildi.
Taqsimlanmagan foyda scheti 25000 so‘mga kamayishi, ustav kapitali scheti esa 25000 so‘mga ko‘payishini aks ettiriladi.

Ikkinchi operatsiyadan keyin balans quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi.

Aktiv	Summa	Passiv	Summa
Asosiy vositalar	200 000	Ustav kapitali	175 000
Ishlab chiqarish zahiralari	60 000	Taqsimlanmagan foyda	95 000
Hisob-kitob scheti	100 000	To‘lanadigan schetlar	70 000
Kassa	50 050	Byudjetga qarzlar	70 050
Balans	410 050	Balans	410 050

Uchinchi o‘zgarish. Balansning aktiv va passiv qismlarida sodir bo‘lib, xo‘jalik operatsiyasi natijasida balansning aktiv qismidagi bir modda ko‘payadi va balansning passiv qismidagi boshqa bir modda shu summaga ko‘payadi, balansning umumiy summasi shu summaga ko‘payadi.
Misol, mol etkazib beruvchilardan 35000 so‘mga xomashyo materiallar olindi.
Balansning aktiv qismidagi xomashyo materiallar scheti 35000 so‘mga ko‘paydi, passiv qismidagi mol etkazib beruvchilarga to‘lanadigan schetlar ham 35000 so‘mga ko‘paydi.
Uchinchi operatsiyadan keyin balans quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi.

Aktiv	Summa	Passiv	Summa
Asosiy vositalar	200 000	Ustav kapitali	175 000
Ishlab chiqarish zahiralari	95 000	Taqsimlanmagan foyda	95 000
Hisob-kitob scheti	100 000	To‘lanadigan schetlar	105 000
Kassa	50 050	Byudjetga qarzlar	70 050
Balans	445 050	Balans	445 050

To‘rtinchi o‘zgarish. Balansning aktiv va passiv qismlarida sodir bo‘lib, xo‘jalik operatsiyasi natijasida balansning aktiv qismidagi bir modda kamayadi va balansning passiv qismidagi boshqa bir modda shu summaga kamayadi, balansning umumiy summasi shu summaga kamayadi.
Misol, hisob-kitob schetidan mol etkazib beruvchilarga olingan xomashyo materiallar uchun 60000 so‘m to‘landi.
Balansning aktiv qismidagi hisob-kitob scheti 60000 so‘mga kamaydi, passiv qismidagi mol etkazib beruvchilarga to‘lanadigan schetlar ham 60000 so‘mga kamaydi.
To‘rtinchi operatsiyadan keyin balans quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi.

Aktiv	Summa	Passiv	Summa
Asosiy vositalar	200 000	Ustav kapitali	175 000
Ishlab chiqarish zahiralari	95 000	Taqsimlanmagan foyda	95 000
Hisob-kitob scheti	40 000	To‘lanadigan schetlar	45 000
Kassa	50 050	Byudjetga qarzlar	70 050
Balans	385 050	Balans	385 050

YUqoridan aytib o‘tilganlarda shunday xulosa qilish mumkinki, xo‘jalik operatsiyasi natijasida balansda yuz beradigan o‘zgarishlar faqat mulk yoki uning tashkil topish manbalarini tarkibi va joylanishida o‘zgarishlarga olib keladi, biroq uning tengligi buzilmaydi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   SHeremet A.D., Negashev E.V. «Metodika finansovogo analiza deyatelnosti kommercheskix organizatsiyax» M.: INFRA-M, 2004g
   
2. 
   Kovalev V.V. «Sbornik zadach po finansovomu analizu» M.: Finanso‘ i statistika, 2001g
   
3. 
   Efimova M.R. «Finansovo-ekonomicheskie rascheto‘: posobie dlya menedjerov» M.: INFRA-M, 2004g
   
4. 
   Donsova A.V., Nikiforova N.A., «Analiz finansovoy otchetnosti» M.: Delo i Servis, 2004g
   
5. 
   Donsova A.V., Nikiforova N.A., «Analiz finansovoy otchetnosti. Praktikum» M.: Delo i Servis, 2004g
   
6. 
   Ermolovich L.L. «Praktikum po analizu xozyaystvennoy deyatelnosti predpriyatiya». Mn.: Knijno‘y Dom 2003
   
7. 
   Mezenseva T.M., Mezenseva G.N. Gorobets V.YU «Mejdunarodno‘e standarto‘ finansovoy otchetnosti testo‘ s otvetami» 2004
   
8. 
   Akramov E.A. «Analiz finansovogo sostoyaniya predpriyatiya», Tashkent –2000.
   
9. 
   Kovalev A.I. «Analiz finansovogo sostoyaniya predpriyatiya»; - M.: Sentr ekonomiki i marketinga,2001.
   
10. 
    Kovalev A.I.,Privalov V.P., «Analiz finansovogo sostoyaniya predpriyatiya»; - M.: Sentr ekonomiki i marketinga,2001.
    
11. 
    www.ziyonet.uz
    
12. 
    www.nur.uz