Bugungi kunda sementobeto qoplamali avtomobil yo`llari aqsh da hamma yo`lning 0 ni, Germaniyada 38 ni, Avstralyada 46 ni, Rossiyada ni, O`zbekistonda bor yo`g`i ni tashkil qiladi

---

Sementbeton qoplamaning asfaltobeton qoplamaga qaraganda afzallilklari  

Atajanov T ( talaba ) 

Ilmiy rahbar: Xoliqov A 

          Bugungi kunda sementbeton qoplamali avtomobil yo`llari AQSH da hamma 

yo`lning  60%  ni, Germaniyada 38 % ni, Avstralyada 46 % ni, Rossiyada 3 % ni, 

O`zbekistonda bor yo`g`i 1 % ni tashkil qiladi[1]. 

 

2015-2019-yillarda  ishlab  chiqarishni  takomillashtirish  va  modernizatsiya 

qilish  dasturiga  ko’ra  hozirda  O’zbekistonda  sement  ishlab  chiqarish  yiliga 

o’rtacha 3.5 % ga oshib, 2019 yilga  kelib 8.9  mln tonnaga  yetadi.  Bu  1991  yilga 

nisbatan  butun  SSSRda  ishlab  chiqarilgan  sement  miqdoridan  ko’p  ekanligini 

ko’rsatadi[2].  

             Ma`lumki  sementbeton  qoplamali  yo`llarni  qurishda  asosiy  masala 

ularning qimmatligidadir: beton qoplama asfalt qoplamadan 1,5-2 marta, ya`ni 70-

80% qimmat. Biroq, rus olimlarining tadqiqotlariga ko`ra, taxminan 8 yildan so`ng 

sementbeton 

va 

asfaltbeton 

yo`llarning 

ekspluatatsion 

xarajatlari 

muvozanatlashadi. 

Kuzatishlarning, 

ko`rsatishicha, 

asfaltobeton 

yo`llar 

foydalanishga  topshirilgandan  keyin 2-3 yil o`tib  ta`mirtalab bo`lib qoladi. Hosil 

bo`lgan  yoriqlar,  chuqurchalar  va  o`yiqlarni  ta`mirlash  kerak  bo`ladi.  Sifatli 

qurilgan    sementbeton    qoplama  10-12  yil  davomida  ta`mirga  muhtoj  bo`lmaydi. 

Sementbeton yo`llar 30-yil  yaxshi holatda xizmat qilishi mumkin[1].  

 

Barqaror  transport-ekspluatatsion  ko`rsatkichlari    va      uzoqqa  chidamliligi 

tufayli sementbeton qoplamalar  ancha afzal hisoblanib, buni quyidagilarda ko`rish 

mumkin: 



 

sementbeton qoplamalarning  tushayotgan yuklamani taqsimlash  xususiyati 

yuqori bo`lib, qoplama yuzasi tushayotgan yuk qoplamaga taqsimlanadi; 



 

ishqalanish  natijasida  qoplama  mustahkamligi  yuqoriligi  tufayli  kam 

yeyiladi,  hamda  ilashish  koeffitsenti  yuqori  bo`lib,  qoplamalarning  namlanishiga 

bog`liqligi kam; 

---



 

sementbetonning mustahkamlik va deformatsiya tavsiflari real kuzatiladigan  

harorat,  namlik  va    yuklanish  tezligining  o`zgarish  diapozonlari  deyarli 

o`zgarmaydi; 



 

betonning  mustahkamligi  gidratatsiya  jarayoni  yillar  mobaynida  davom 

etishi natijasida oshadi, bu esa uzoqqa chidamlilikning ta’minlashga xizmat qiladi; 



 

sementbeton  qoplamali  yo`l  to`shamalarining  iqtisodiy  jihatdan  maqsadga 

muvofiqligi  shundaki,  xizmat  muddati  nobikr  konstruksiyalarga  (15-20  yil) 

qaraganda ikki hissa ortiq, ya`ni 30-40 yil xizmat qiladi; 



 

sementbeton qoplamalar yuzasi ochiq rangda bo`lgani sababli, ularni yoritish 

uchun  20  %  kam  hamda  shahar  sharoitida  esa  bu  ko’rsatkich  40-50  %  kam  

energiya kerak bo`ladi; 



 

qoplama  yuzasi  ravonligi  yuqori  bo’lishi  harakat  tezligini  kamaytirmasdan 

harakatlanuvchi  avtomobillar  taxminan  5-10  %  kam  yoqilg`i  sarflaydi  va  bu  o’z 

navbatida tabiatga chiqaradigan zararli chiqindi  miqdori  ham  kam bo`ladi. Bu o`z 

navbatida sementbeton qoplamalarning ekologik  tomondan qulayligini bildiradi. 



 

muzlashga chidamliligi yuqori; 



 

sementbeton  qoplamali  yo`llar  asfal`tobeton  yo`llarga  nisbatan  mustahkam 

va iqlim (yozda issiq, qishda sovuq) sharoitlarga kam ta`sirchan hisoblanadi; 



 

qurilish ishlarining barcha bosqichlari mexanizatsiyalangan; 

       Hozirda o`zbek milliy avtomagistrali tarkibiga kiruvchi avtomobil yo`llarida 

xalqaro  loyihalar  asosida  xorijiy  kompaniyalar  tomonidan  sementbeton  qoplamali  

yo`l  to`shamalarining  zamonaviy  texnologiyalarining  qo`llanishiga  sabab 

bo`lmoqda.  

Foydalanilgan adabiyotlar: 

1.

 

Amirov T.J “ Avtomobil yo`llari va aerodromlar sementbeton qoplamalarini 

qurish” Toshkent – 2016 y. 9-10 bet. 

2.

 

A.  Xoliqov.  Avtomobil  yo’llarini  qurishda  sementni  faollashtirish  orqali 

uning  qo’llanish  samaradorligini  oshirish.  Magistrlik  dissertatsiyasi. 

Toshkent 2016 y. 3-4 bet.  

---

Document Outline

• E:\7. Март\7. Илмий макола\Атажанов Т., Холиқулов А.doc