|
Hozirgacha xizmat qilgan IHT Bosh kotiblari:
Tunku Abdul Rahmon (Malayziya) 1971-1973
|
|
Hasan Al-Touhami (Misr) 1974-1975 yillar
|
|
Amadu Karim Gaye (Senegal)
1975-1979
|
|
Habib Chatti (Tunis) 1979-1984 yillar
|
|
Seyid Sharifuddin Pirzada (Pokiston) 1985-1988 yillar
|
|
Doktor Hamid Algabid (Niger) 1989-1996 yy
|
|
Doktor Azeddin Laraki (Marokash) 1997-2000 yillar.
|
|
Doktor Abdelouahed Belkeziz (Marokash) 2001-2004 yillar.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
prof. Doktor Ekmeleddin Ihsanoglu (Turkiya) 2005-2013.
|
|
Iyad Ameen Madani (Saudiya Arabistoni) 2014-2016
|
|
Doktor Yousef bin Ahmad
Al-Usaymin (Saudiya Arabistoni) 2016-yil.
|
|
IHTning o'n yillik harakat rejasi:
2005 yilda Makkada tayyorlangan o'n yillik Harakat dasturi islom birdamligini mustahkamlash, Islomning yuksak sa qadriyatlari va islom sivilizatsiyasining asl mohiyatini aks ettirish, islom dunyosi duch kelayotgan muammolarni xolis va realistic tarzda hal qilish maqsadida ulamolar va ziyolilarning fikrlari asosida tayyorlangan. 2016-2025 yillarni o'z ichiga olgan yangi o'n yillik harakatlar dasturi 2016 yil 14-15 aprel kunlari Istanbulda bo'lib o'tgan 13-Islom sammiti munosabati bilan yakunlandi.
Ushbu dastur; hamjihatlik va mushtarak islomiy harakatlar, islomga nisbatan me'yor va bag'rikenglik, islomq onunchiligi, Islomiy Fiqh Akademiyasi, terrorizmga qarshikurash, islomofobiyaga qarshi kurash, inson huquqlari va yaxshi boshqaruv, Falastin va bosib olingan arab yerlari, nizolarning oldini olish va hal qilish, tinchlik inshootlar, iqtisodiy hamkorlik, Islom taraqqiyot bankining ko'magi, tabiiy ofatlarga qarshi ijtimoiy birdamlik, Afrikadagi qashshoqlikka qarshi kurash, oily ta'lim, fan va texnologiyalar, ayollar, yoshlar va bolalarning islom dunyosi va oilasidagi huquqlari, a'zo mamlakatlar o'rtasidagi madaniy almashinuvni keng qamrovli yo'l xaritasi.
Islom hamkorlik tashkiloti duch keladigan muammolar
Islom hamkorlik tashkiloti aholisi soni bo'yicha Birlashgan Millatlar Tashkilotidan keying dunyodagi eng yirik xalqaro tashkilot bo'lsa-da, iqtisodiy jihatdan hamkasblari bilan raqobatlasha olmaydi. Hammasi bo'lib 57 a'zo bo'lgan tashkilotning asosiy muammosi – bu a'zo davlatlarning iqtisodiy rivojlanishi o'rtasidagi farq. A'zo mamlakatlarning bir qismi boy tabiiy resurslarga ega bo'lishiga qaramay, boshqa muhim qismlarda ishsizlik darajasi va ishlab chiqarishning yetishmasligi kabi muammolar mavjud. Shu sababli, rivojlanish darajalari turlicha bo'lgan ushbu mamlakatlarning Yevropa Ittifoqi va shunga o'xshash tuzilmalar kabi umumiy iqtisodiy siyosat ishlab chiqarishi qisqa vaqt ichida mumkin emasdek tuyuladi. Xuddi shu tarzda, tashkilotning rivojlanish darajalariga o'xshash mamlakatlar bu yo'nalishda harakat qilmaydilar. Bundan tashqari, a'zo davlatlar o'rtasidagi savdo hajmi salohiyatidan ancha past. Ushbu holatlarning barchasi tadqiqotning maqsadini ochib beradi. Tadqiqotning maqsadi Islom Hamkorlik Tashkilotining inson va tabiiy resurslarga boy bo'lgan hozirgi iqtisodiy tuzilishini o'rganish va uning salohiyatiga qaramay kerakli muvaffaqiyat darajasiga erisha olmaganligi sabablarini shubha ostiga qo'yish:
A'zo mamlakatlarning geografik joylashuvi bir-biriga yaqin bo'lsa-da, ularning afzalliklari ko'plab masalalarda birgalikda harakat qilishlariga to'sqinlik qiladi. Bu vaziyatning sabablari ko'p bo'lsada, eng muhimi, etnik va mazhablar aro ziddiyatlar.
IHT duch keladigan yana bir muhim muammo - ta'minotning yetishmasligi. Tabiiy resurslar va qishloq xo'jaligidan boshqa deyarli hech narsa ishlab chiqarmaydigan bu mamlakatlar hozirgi paytda ular uchun o'zini o'zi ta'minlaydigan iqtisodiyotni ta'minlay olmaydi. Bundan tashqari inson kapitalining malakasizligi, axoli dalada, tashqi dunyoga qaram bo'lib qolgan. Shuning uchun, ko'pincha bu mamlakatlar ular qabul qilmaydigan boshqa mamlakatlarning majburiyatlarini qabul qilishga majbur. Musulmon mamlakatlari joylashgan geografiyada ham iqtisodiy, ham ularning siyosiy samarasizligi, mintaqadagi boshqa davlatlar bilan aloqalari ichkariga kirishga majbur qiladi. O'rta Osiyodagi davlatlar Rossiyaning ta'sirida bo'lsa, masalan, Malayziya va Singapur mamlakatlar Xitoy va Yaponiya kabi mamlakatlarga yaqinlashmoqda. Turkiya va Albaniya IHT manfaatlariga muvofiq ish tutsada, boshqa tomondan, ular Yevropa Ittifoqiga qo'shilishga harakat qilmoqdalar. Natijada hech bir musulmon mamlakat uchun Islom Hamkorlik Tashkiloti birinchi o'ringa ega emasdek ko'rinmoqda.
IHT doirasidagi siyosiy muammolardan tashqari, iqtisodiy muammolar ham mavjud. Islom hamkorlik tashkilotining a'zosi mamlakatlar o'rtasidagi rivojlanish farqlar ancha katta. IHTga a'zo davlatlar soni 57 bo'lsa ham, jami eksportning 77,7 foizini faqat 10 ta mamlakat amalga oshiradi. Shu bilan birga, bu holat bu mamlakatning teng ovozga ega emasligiga olib keladi.
Xulosa
Islom hamkorlik tashkiloti o'zining 50 yillik tarixiga qaramay, a'zo davlatlar o'rtasida kutilgan hamkorlikni amalga oshirish uchun yetarli emas edi. IHT tuzilmasi o'z maqsadlari va uning tarkibida tashkil etilgan organlar jihatidan boshqa xalqaro tashkilotlarga o'xshaydi, ammo qabul qilingan qarorlarning bajarilmasligi sababli shunga o'xshashlari bilan taqqoslaganda kerakli darajaga erisha olmaydi. Shunday qilib, siyosiy va iqtisodiy muammolar hali ham a'zo davlatlarda davom etmoqda. Ushbu muvaffaqiyatsizlikning asosiy sabablari tarixiy jarayonda a'zo davlatlar o'rtasida turli xil kelishmovchiliklarning mavjudligi va a'zo davlatlarning iqtisodiy rivojlanish darajalaridagi farqlardir. Bundan tashqari, a'zo davlatlarning ba'zilari o'ta qashshoq, qolgan qismi esa faqat tabiiy resurslardan daromad oladi. Shu ma'noda, qishloq xo'jaligi mahsulotlaridan tashqari ishlab chiqarish darajasida yuzaga kelgan muammolar a'zo davlatlarni boshqa davlatlarga qaramqiladi va shuning uchun mamlakatlar o'z manfaatlaridan kelib chiqib harakat qilishlari va uyushmagan boshqa mamlakatlarga murojaat qilishlari kerak. Bunday holda, tashkilotga a'zo mamlakatlar o'rtasida birlashma bo'lishi mumkin emas. Bugungi kunda sodir bo'lgan o'zgarishlar bilan Islom Hamkorlik Tashkilotining muvaffaqiyatsizligini ochib berish mumkin.
Afrika qit'asidagi a'zo davlatlarning o'ta qashshoqligi, Yaqin Sharqdagi a'zo davlatlar o'rtasida davom etayotgan urushlar yoki kelishmovchiliklar va a'zo davlatlar o'rtasidagi savdo hajmining yetishmasligi misollar sifatida keltirilishi mumkin bo'lgan aniq voqealardir. Savdo sohasida hamkorlik yetarli emasligi diqqatga sazovordir. Darhaqiqat, 2017 yilda Islom Hamkorlik Tashkilotiga a'zo davlatlar ushbu tashkilot a'zolari bilan umumiy eksport hajmining 19,6 foizini va umumiy import hajmining 18,4 foizini amalga oshirdilar. Islom hamkorlik tashkiloti hajmi jihatidan dunyodagi obro'li tashkilotlar qatoriga kiradi. Biroq, hozirgi kungacha sust ishlashi tufayli u na iqtisodiy, na siyosiy jihatdan butun dunyoga ta'sir ko'rsatmadi. Ko'pgina masalalarda a'zo davlatlar o'rtasida kerakli darajadagi hamkorlikka erishish mumkin emas va shu sababli IHT muvaffaqiyatsiz tashkilot bo'lib qolmoqda.
Natijada, musulmon davlatlari o'rtasida iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy integratsiya yo'lida ko'plab to'siqlar mavjud. Agar amaldagi siyosat saqlanib qolsa, hozirgi paytda ushbu to'siqlarni olib tashlashning iloji yo'q. Mamlakatlar o'rtasidagi muammolar tokchaga qo'yilishi, tashkilot foydasiga harakat qilishi va IHT mamlakatlari o'rtasida tijorat nuqtai nazaridan ijobiy kamsitilishi kerak. Bundan tashqari, savdo va kooperatsiyani oshirish uchun IHTning Fors ko'rfaziga boy davlatlari va kambag'al Osiyo va Afrika davlatlari o'rtasida omillarning harakatchanligini oshirish kerak. Agar ushbu qadamlar qo'yilsa va qat'iyat bilan davom etsada, rivojlangan IHT mamlakatlari qisqa vaqt ichida zarar ko'rsalar ham, rivojlangan va rivojlanmagan IHT mamlakatlari uzoq muddatli istiqbolda ushbu vaziyatdan foyda ko'rishadi.
Foydalanilgan adabiyotlar va internet saytlar:
İslamişbirliğiteşkilatıüzerinebirdeğerlendirme - DergiPark
(PDF) İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (İİT)'NİN ÖNEMİ
İslamişbirliğiteşkilatınınbaşarısızbirkuruluşa
İslamİşbirliğiTeşkilatı - Vikipedi
Do'stlaringiz bilan baham: |
