Kredit oborot - bu schyotning kredit tarafiga yozilgan summalarning yig‘indisi. Aktiv schyotlarda ushbu oborot hisobot davrida schyotning bosh qoldig‘i summasini jami qanchaga kamayganligini bildiradi, passiv schyotlarda esa - hisobot davrida schyotning bosh qoldig‘i summasini jami qanchaga ko‘payganligini bildiradi.
Oxirgi qoldiq - bu schyot bo‘yicha hisobot davri oxiridgi qoldiq summa. Buxgalterlar tilida uni «oxirgi saldo» ham deb ataydilar.
Buxgalteriya hisobining asosiy maqsadi foydalanuvchilami boshqaruvga oid xo‘jalik qarorlarini qabul qilishlari uchun zarur bo‘lgan to‘- liq, ishonarli moliyaviy axborot va hisobot bilan o‘z vaqtida ta'minlash hisoblanadi. Buxgalteriya hisobi obyektlari bo‘lib korxona, tashkilot va muassasalaming barcha moliyaviy-xo‘jalik faoliyati, asosiy va joriy aktivlar, majburiyatlar, xususiy kapital, daromadlar va xarajatlar, foyda va zararlar hamda ularning siljishi bilan bog‘liq barcha xo‘jalik operatsiyalari hisoblanadi. Buxgalteriya hisobi obyektlarini quyidagi guruhlarga bo‘lish mumkin: xo‘jalik vositalari, ulaming manbalari va xo‘jalik jarayonlari. Har bir korxona xo‘jalik vositalariga ega bo‘ladi. Xo‘jalik vositalariga korxonadagi mavjud bo‘lgan jami mol-mulk kiradi. Mazkur mablag‘lar aktivlar deb nomlanadi. Aktivlar korxonaning mulkchiligida bo‘lib, ma’lum qiymatga ega holda kelajakda iqtisodiy naf keltirish manbayi hisoblanadi. Korxona aktivlari turlari bo‘yicha ikki guruhga bo‘linadi: uzoq muddatli va aylanma Goriy) aktivlar. Uzoq muddatli aktivlarga korxonada uzoq muddat foydalanishga mo‘ljallangan vositalar kiritiladi. Aylanma mablag‘lar bir ishlab chiqarish jarayonida xizmat qiladigan va o ‘z qiymatini mahsulot narxiga bir davrning o‘zida o ‘tkazadigan aktivlar kiradi. Aylanma mablag‘larga xom ashyo va materiallar, yoqilg‘i, tugallanmagan ishlab chiqarish va hokazolar kiradi. Asosiy vositalarga ishlab chiqarish jarayonida uzoq vaqt xizmat qiladigan, foydalanish jarayonida asta-sekin eskiradigan va o ‘z qiymatini mahsulot qiymatiga eskirish miqdorida qo‘shib boradigan mehnat vositalari kiradi. Asosiy vositalarga binolar, inshootlar, asbob-uskunalar, jihozlar, hisoblash texnikasi va hokazolar kiradi. Nomoddiy aktivlar deb tabiiy-moddiy ko‘rinishga ega bo‘lmagan, uzoq muddat ishlab chiqarishda yoki korxonani boshqarishda foydalaniladigan, shuningdek qo‘shimcha daromad keltirish imkoniyatini yaratuvchi vositalarga aytiladi. Bularga tabiiy resurslardan foydalanish huquqlari, patent, litsenziyalar, savdo belgisidan foydalanish huquqi va hokazolar kiradi. Kapital qo‘yilmalarga asosiy vositalar foydalanishga topshirilgunga qadar ularni sotib olish uchun korxonaning sarf-xarajatlari kiradi. Moliyaviy qo‘yilmalar deb uzoq muddatli yoki qisqa muddatli qimmatli qog‘ozlar: aksiya, obligatsiyalarni sotib olish uchun sarflangan qiymatlarga aytiladi. Ishlab chiqarish zaxiralariga ishlab chiqarish yoki ish bajarish, xizmat ko‘rsatish uchun mo‘ljallangan xomashyo, materiallar, sotib olingan yarim tayyor mahsulotlar, yoqilg‘i, idish, ehtiyot qismlar, arzon baholi va tez eskiruvchi buyumlar zaxiralariga kiradi. Tugallanmagan ishlab chiqarish deb barcha ishlov bosqichlaridan. Ushbu korxonada joriy etilgan sinovlardan o‘tmagan, butlanmagan hamda texnik nazorat yoki buyurmachi tomonidan qabul qilinmagan mahsulotga aytiladi. T aw or mahsulot deb korxonada barcha ishlov bosqichlaridan o‘tgan, standartlar va texnik shartlar talabiga javob beradigan, texnik shartlar talabiga javob beradigan, texnik nazorat bo‘limi tomonidan qabul qilingan va tayyor mahsulot omboriga topshirilgan mahsulotga aytiladi. Pul mablag‘lariga kassadagi naqd pul, talab qilinadigan depozitlar hamda hisob-kitob, valyuta yoki bankdagi boshqa hisobvaraqlardagi m ablagiar kiradi. Debitorlik qarzlari deb ushbu korxonadagi qarzini to‘lamagan, ya’- ni qarzdor bo‘lgan jismoniy yoki yuridik shaxslaming qarziga aytiladi
Do'stlaringiz bilan baham: |