Bug` turbinalari

BUG` TURBINALARI

Bug‘ turbinalari va ularning ishlash prinsiplari
Bizga ma’lumki, elektr energiya ishlab chiqarish jarayoni murakkab bo'lib, u issiqlik elektr stansiyalarida, gidroelektr stansiyalarda atom elektr stansiyalarida amalga oshiriladi. Issiqlik elektr stansiyalarining ishlash jarayonini misol qilsak, u yerda ishchi jism bo‘lgan suv bug‘ining issiqlik energiyasi mexanik energiyaga aylanishi hisobiga elektr energiyasi hosil bo‘ladi. Bu esa turbogeneratorlarda amalga oshiriladi. Demak, turbinaning vazifasi ikkita ketma-ket jarayondan tashkil topgan bo'lib, biri - bug'ning issiqlik energiyasini kinetik energiyaga, ikkinchisi - kineticenergiyani mexanik energiyaga aylantirib beradi. Turbina stator va rotor qismlariga bo'linadi. Stator bu - qo‘zg‘almas qism bo'lib, unda soplo yo'naltiruvchi parraklar, taqsimlovchi drossel qurilma, tezliklar regulyatori, podshipniklar, reduktor, moy nasosi va boshqalar joylashgan. Rotor bu — qo‘zg‘aluvchan qism bo`lib , unda val disk bilan birga qo‘yilgan bo'lib ishchi parraklar esa unga o‘rnatilgan.
Turbina ikki turga bo‘linadi:
1) aktiv turbina;


2) reaktiv turbina.


1
Aktivturbinalardahammaishlatishimumkinbo'lganissiqliksoplodaamalgaoshadi, ya’nisoplodabosimoxirgibosimgachakamayadi, ishchiparraklardaesao'zgarmaydi. Tezlik soploda ortadi, so‘ngra parraklardasekin-asta kamayadi (1,a-rasm).


Reaktiv turbinalarda esa ishlatish mumkin bo‘lgan issiqlikning birqismi soploda, qolgan qismi esa ishchi parraklarda amalga oshiriladi(1,b-rasm).
Aktiv turbinaning ishlash prinsipini ko‘rib chiqamiz. Bug‘ qozonidasuvning qaynashi natijasida hosil bo‘lgan o ‘ta qizigan bug‘ bug‘xarakatlanuvchi quvurlar yordamida bug‘ni taqsimlovchi drossel qurilma(drossel klapani)siga kelib tushadi. U yerdan bug‘ turbinaning asosiyelementi bo`lgan soploga kelib tushib, bu yerda bug‘ning bosimi kamayibtezligi ortadi (ya’ni issiqlik energiyasi kinetik energiyaga aylanadi). Shundaykatta tezlik bilan bug‘ soplodan chiqib turbinaning valiga o‘rnatilgan ishchiparraklarga uriladi va natijada parraklar aylana boshlaydi, ya’ni harakatsodir bo‘ladi, kinetik energiya mexanik energiyaga aylanadi.Turbinaga kelayotgan bug‘ning boshlang‘ich bosimi — Po soplodanchiqayotgan bug‘ning bosimi — P, tezligi esa C, ga teng bo'Iadi.Bug‘ turbinaning birinchi pog‘onasidan uning qo‘zg‘almas qismidajoylashtirilgan yo‘naltiruvchi parraklar yordamida ikkinchi pog‘onaga,so‘ngra keyingi pog‘onalarga o ‘tib harakatini davom ettiradi.


2-rasmda uchta tezlik pog`onasiga ega bo`lgan aktiv turbinaning chizmatasviri keltirilgan. Bug‘ P_o bosim bilan soploga yuboriladi. Bu yerdauning potensial energiyasi kinetik energiyaga aylantiriladi. C, tezlik bilansoplodan chiqib, bug‘ birinchi qator ishchi parraklarga kelib tushadi, buyerda uning kinetik energiyasi ishga aylanadi. Shunda uning yo‘nalishio ‘zaradi. C₂ tezlik bilan birinchi pog‘ona ishchi parraklaridan chiqib,bug‘ birinchi qator yo‘naltiruvchi parraklarga kelib tushib, o‘z yo‘nalishinio'zgartiradi va ikkinchi qator ishchi parraklarga kelib tushadi.So‘ngra bug‘ u yerdan ikkinchi qator yo‘naltiruvchi parraklarga kelibtushadi, undan chiqib uchinchi qator ishchi parraklarga yo‘naladi vaharakat davom etadi. Turbinaning uchinchi pogonasidan chiqqayotgandabug‘ juda katta bo'lmagan tezlikka ega bo‘ladi.


2-rasm