Budjetni ko‘rib chiqish va tasdiqlash, uni amalga oshiruvchi organlarning vakolatlari va vazifalari. Budjet jarayoni to‘g‘risida tushuncha

Byudjet jarayonini tashkil etishda quyidagi prinsiplarga rioya qilinadi:

• Yagonalik;
• Mustaqillik;
• Balansmetodi.

Yagonalik prinsipi

• Yagona huquqiy baza, yagona byudjet klassifikatsiyasi, mamlakatning konsolidatsiyalashtirilgan byudjetini tuzishda zarur bo‘ladigan statistik va byudjet ma’lumotlari uchun byudjet hujjatlari shakllarining va pul tizimining yagonaligi orqali ifodalanadi.

Mustaqillik prinsipi

• Byudjet jarayonini amalga oshirishda uning har bir ishtirokchisi uchun mustaqil bo‘lganligi bilan belgilanadi.
• Bu jarayonning ishtirokchilari daromadlarning o‘z va tartibga soluvchi manbalari hamda ulardan foydalanishning yo‘nalishlarini mustaqil ravishda aniqlash huquqiga egadirlar.

Balans metodi prinsipi :

• Byudjet daromadlari va xarajatlari o‘rtasida to‘g‘ri nisbatlar o‘rnatishda gavdalanadi. Unga rioya qilinishi byudjetning barqarorligini va xo‘jalik sohalari o‘rtasida mablag‘larni taqsimlashda zaruriy proporsiyalarni ta’minlashi kerak.
• Bu metodning muhim sharti byudjet xarajatlarining daro-madlariga muvofiqligi va moliyaviy rezervlarni yaratishidir.
• Bu prinsip moliyaviy siyosatning bosh maqsadi hisoblanadi

2. Budjet jarayoni bosqichlari

• Byudjet loyihasini tuzish (yaratish, ishlab chiqish) byudjet jarayonining eng muhim bosqichlaridan biri hisoblanadi.
• Bu jarayonda quyidagi masalalar echiladi yoki ularga aniqlik kiritiladi:
• Byudjetning hajmi;
• Navbatdagi (kelgusi) yil uchun soliq va pul-kredit siyosati;
• Byudjet mablag‘laridan foydalanishning asosiy yo‘nalishlari va byudjet taqchillikini qoplash metodlari;
• Daromadlarni byudjet tizimining bo‘g‘inlari o‘rtasida taqsimlash.

Davlat byudjetining loyihasini tuzish bo‘yicha ishlar yangi byudjet yilining boshlanishidan

• Masalan;-
• GFR da – 6 oy,
• YAponiyada – 8 oy,
• Fransiyada – 14 oy,
• AQSHda – 18 oy,
• O‘zbekistonda – 7 oy oldin boshlanadi.
• Uning loyihasini tuzish ijroiya hokimiyat organlari, odatda, Moliya vazirligi (G‘aznachilik) tomonidan amalga oshiriladi.
• Ba’zi bir mamlakatlarda byudjet loyihasini tuzish davlat ijroiya hokimiyati boshlig‘i (rahbari)ning kelgusi yilga mo‘ljallangan ijtimoiy-iqtisodiy siyosatning umumiy yo‘nalishlari muammolari bo‘yicha chiqishidan (ma’ruzasidan) boshlanadi.

Masalan:

• AQSHda - Prezident Amerika xalqiga Byudjetnoma bilan murojaat qilib, unda moliya-pul siyosatining asosiy vazifalari, kelgusi byudjet yili va navbatdagi to‘rt yil uchun federal byudjet daromad va xarajatlarining hukumat bahosi shakllantiriladi.

.

• E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT