Budjet tashkilotlarida moliyaviy natijalar hisobini tashkil etish

BUDJET TASHKILOTLARIDA MOLIYAVIY NATIJALAR HISOBINI TASHKIL ETISH .
Reja:

1. 
   Budjet tashkilotlari.
   
2. 
   Moliyaviy natijalar hisobini tashkil etish.
   
3. 
   Budjet tashkilotlarida moliyaviy natijalar hisobini tashkil etish.
   
4. 
   Xulosa .
   

Ushbu shaklda xujalik yurituvchi sub’ektlarning asosiy, "-" muomalaviy va moliyaviy faoliyati natijasida olgan foyda yoki kurgan zararlarining mikdori tegishli moddalar buyicha yoritiladi.

Xujalik yurituvchi sub’ektlar "Maxsulot (ish, xizmat)ni sotishdan tushgan daromad" moddasida (010-satr) savdo ustamalari, xaridor va buyurtmachilar tomonidan tulagan soliklar bilan birgalikda, maxsulot, tovar, ish, xizmatlarni sotishdan tushgan jami daromad (kaytarilgan tovarlar, tayyor maxsulotlar kiymatining mikdori va sotish baxosidan xaridor xisobidan chegirib tashlangandan keyin) aks ettiriladi. Ayrim tovarlarning eksport kilinishi sababli xorijiy valyutada tushgan daromadning majburiy sotiladigan kismi, ya’ni Markaziy bank muassasasi tomonidan tasdiklangan kursda 010-satrda aks ettiriladi.

020-satrni ("Kushilgan kiymat soligi" moddasini) tuldirganda ma’lumotlarning kushilgan kiymat soligi buyicha byudjet bilan xisoblashish kismida "Solik kodeksi"ning kushilgan kiymat soligini xisoblash va tulash tugrisidagi tartiblarga rioya kilishi lozim.

Aktsiz soligi tulovchi sub’ektlar "Aktsizlar" moddasida (030-satr) sotish schyotida xisobga olingan tushum tarkibidagi 9100-"Sotilgan maxsulot (ish, xizmat)larning tannarxi" schyotining debeti va 6410-"Byudjetga tulovlar buyicha karzlar" schyotlarining kreditida kursatilgan mikdori aks ettiriladi. Aktsiz soliklarini xisoblash va ularning tulanish koidasi Solik kodeksa bilan belgilangan.

040-satrda maxsulot (ish, xizmat) larning chetga chikarish bilan boglik bulgan soliklar, eksport buyicha bojxona tulovlari va kuzda tutilayotgan ajratmalar uchun tulovlar yoziladi.

"Sotishdan olingan daromad" moddasida (050-satr) sub’ektning asosiy faoliyatida maxsulot, tovar, ish, xizmatlarni sotishdan, egri solik va eksport bojxona tulovlari chegirilgandan keyingi tushgan daromad, shu bilan birgalikda sub’ektning yordamchi va xizmat kursatuvchi bulinmalaridagi maxsulotlarning boshka sub’ektlarga sotilishidan tushgan daromad, xujalik xisobida turmagan tashkilotlarning daromadining xarajatidan oshik kismi, xujalik va boshka tijorat faoliyatidan olingan daromadlar kursatiladi. Sotishdan olingan daromad 010-satr kursatkichidan 020-030-040-satrlar kursatkichlarini kamaytirilganiga tengdir.

Xarajatlar tarkibi tugrisidagi Nizomga muvofiK 2010- "Asosiy ishlab chikarish", 2300-"Erdamchi ishlab chikarish", 9450-"Xizmat kursatuvchi xujaliklar" schyotlaridagi jami xarajatlarning yigindisidan tugallanmagan ishlab chikarish sarflari chegirilib kolgan summa maxsulot tannarxi xisoblanib,

060-satr "Sotilgan maxsulot, ish, xizmatlarning ishlab chikarish tannarxi"da kursatiladi. Bundan tashkari ushbu ma’lumotlar umumlashtirilgan xolda 9110, 9120 va 9130 "Sotilgan maxsulotlar, tovarlar, ishlar va xizmatlarning tannarxi" schyotlarida yigilib boriladi. Savdo tashkilotlari mazkur satrda sotilgan tovarlarning sotib olish kiymatini aks ettiradilar. Tovarlarning aylanishi (tovarlarni kirim kilish va sotish) da katnashmasdan, xizmat xaki sifatida daromad oladigan vositachi (diler) sub’ektlar bu satrni tuldirmaydilar.

"Sotishdan tushgan yalpi moliyaviy natija" (070-satr) sotishdan olingan daromad va sotilgan maxsulot, ish, xizmatlarning ishlab chikarish tannarxi urtasidagi fark bilan aniklanadi (050-satr-060-satr).

9400-"Tavr xarajatlari" schyotlarining turkumida jamlangan ma’lumotlar yordamida 080-"Sotish buyicha sarflar", 090- "Ma’muriy xarajatlar" va 100-"Asosiy faoliyatning boshka jarayonlarida sarflangan xarajatlar" satrlari tuldiriladi. 100-satrning jamgarilgan daromad kismi 9300-"Asosiy faoliyatdan olin gan boshka daromadlar ni xisobga oladigan schyot" larning ma’lumotlari yordamida tuldiriladi.

Asosiy faoliyafying moliyaviy natijasi ("Asosiy ishlab chikarish faoliyatining moliyaviy natijasi (foyda yoki zarar)" moddasi, (110-satr) ni aniklash uchun, sotishdan tushgan yalpi daromaddan (070-satr) sotilgan maxsulot, ish, xizmat va tovarlarning tannarxi, sotilgan asosiy vositalar va boshka aktiv- larning kiymatini chegirib chikkan natijaga boshka daromadlar (100-satr, 5-ustun)ni kushish bilan aniklanadi.

Xisobotning 120-satr ("Uyushma va avlod korxonalaridan olingan dividendlar"), 125-("Boshka olingan dividendlar"), 130-("Uyushma va avlod korxonalaridan olingan va berilgan karzlar buyicha foizlar"), 135-("Boshka tulangan va olingan foizlar"), 140-("Xorij valyutasi kursining farki"), 145- ("Moliyaviy faoliyat buyicha boshka daromad va xarajatlar") satrlari 9500-"Moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlar" schyotlaridagi umumiy summadan 9600-"Moliyaviy faoliyat bunicha sarflarni xisobga oladigan schyot"larda yigilgan sarflar chegirilib kolgan summaga tulgaziladi.

"Umumxujalik faoliyatining moliyaviy natijasi (foyda yoki zarar)" (150-satr) sub’ektning asosiy faoliyatdan olingan daromadi summasiga moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlar kushilib olingan summadan asosiy va moliyaviy faoliyat buyicha amalga oshirilgan sarflar chegirilib aniklanadi. Ushbu summa 9900-"Yakuniy moliyaviy natija" schyotida kursatiladi.

160-satr-("Favkuloddagi foyda va zarar") 9710- "Favkuloddagi foydalar" va 9720-"Favkuloddagi zararlar" schyotlarining ma’lumotiga muvofik tuldiriladi.

170-satr ("Solik, tulangunga kadar umumiy moliyaviy natija (foyda yoki zarar)")da 150 va 160-satrlar yigindisidan (K; belgilarni xisobga organ xolda) iborat olingan natija kursatiladi. Bundan tash kari ushbu ma’lumotlar 8710-"Xisobot davridagi taksimlanmagan foyda (koplanmagan zarar)" schyotida yigilib boriladi.

Bu schyotning natijasi foyda soligini xisoblashda asosiy kursatkichi bulib xisoblanadi.

180-satr "Foyda (daromad)dan solik va yigimlar"da 9810- "Foyda (daromad) soligi buyicha sarflar" schyotining debetida xisobga olingan va yil boshidan buyon xisoblangan, ya’ni byudjetga utkazilishi kerak bulgan foyda (daromad) soligining, mikdorlari xamda 9820-"Yigimlar va boshka majburiy'ajratmalar" buyicha sarflar, 9890-"Boshka ajratmalar buyicha sarflar" schyotlaridan ma’lumotlar olinadi.

Sub’ektlar 200-satr "Xisobot davridagi sof foyda (zarar)"da 170 va 180-satrlarning farki natijasida xisoblangan sof taksimlanmagan foyda (yoki hoplanmagan zarar) mikdorini kursatadilar.

"Byudjetga tulanmalar tugrisida ma’lumot"da, sub’ektlar uz manbalari xisobiga kuyidagi me’yoriy xujjatlarga asosan byudjet tulovlarini kursatadilar:

210-satr "Mulkdan olinadigan solik" Uzbekiston Respublikasida 1998 yil 1 yanvardan amal kilinayotgan "Solik kodeksi"ga asosan.

220-satr "Foydadan olinadigan solik" Uzbekiston Respublikasida 1998 yil 1 yanvardan amal kilinayotgan "Solik kodeksi"ga asosan.

230-satr "Daromaddan olinadigan solik" Uzbekiston Respublikasida 1998 yil 1 yanvardan amal kilinayotgan "Solik kodeksi"ga asosan.

240-satr "Kushilgan kiymatdan olinadigan solik" Uzbekiston Respublikasida 1998 yil 1 yanvardan amal kilinayotgan "Solik kodeksi"ga asosan.

250-satr "Aktsiz soliklari" Uzbekiston Respublikasida Davlat solik kumitasi-ning 1995 yil 15 fevraldagi 18G’16-sonli Uzbekiston Respublikasi xududiga kiritilayotgan aloxida tovarlarga aktsiz soliklarini kullash uchun vaktinchalik yuriknomasi, 1996 yil 21 avgustdagi 275-sonli "Uzbekiston Respublikasidagi tamaki maxsulotlari va spirtli ichimliklariga kullaniladigan aktsiz markalari tugrisida"gi Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 304-sonli (3 ilova) "Uzdeu avto kushma korxonasida avtomashinalarni ishlab chikarish, soti sh va texnik xizmat kursatish tugrisida" gi Karoriga, Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 1996 yil 23 sentyabrdagi 333-sonli Karori, Uzbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Davlat solik kumitasining 1996 yil 5 noyabridagi 71G’96-89-sonli yuriknomalari va keyinchalik kabul kilingan "Solik, kodeksi"ga asosan.

260-satr "Eksport buyicha boj tulovlari" Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 1992 yil 21 oktyabrdagi 485-sonli "eksport va import kilinayotgan aloxida tovarlarga boj tulovlarini xisoblash va olish tartibi tugrisida"gi Karoriga va keyingi kiritilgan uzgartirishlarga asosan:

270-satr "Import buyicha boj tulovlari" Uzbekiston Res- publikasi Vazirlar Maxkamasining 1996 yil 20 martdagi 114- sonli Karoriga, Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 304-sonli (4-slova) "UZDEU" avto kushma korxonasida avtomashinalarni ishlab chikarish, sotish va texnik xizmat kursatish tugrisidagi" Karorlariga va keyingi kiritilgan uzgartirishlarga asosan:

280-satr "Suvdan foydalanish tulovlari" Uzbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Davlat solik, kumitasining O5.05.95 yildagi 52G’39-sonli "Suvdan foydalanish xaki tugrisida"gi xati va "Solik kodeksi"ga asosan:

310-satr "Daromad soligi" Uzbekiston Respublikasining 1993 yil 15 fevraldagi "Uzbekiston Respublikasi fukarolaridan, ajnabiy fukarolaridan va fukaroligi bulmagan shaxslardan olinadigan daromad soligi tugrisida" gi xati, 21.01.94 yildagi 9G’84-sonli 24.02.95 yildagi 20G’17- sonli 10.03.95 yildagi 28G’21-sonli uzgarish va tuldirishlar 1998 yil 1 yanvardan boshlab "Solik kodeksi" ga asosan:

320-satr "Boshka soliklar" Uzbekiston Respublikasining "Korxonalar, birlashmalar va tashkilotlardan olinadigan solik tugrisida" gi va Uzbekiston Respublikasi fukarolaridan, ajnabiy fukarolardan va fukaroligi bulmagan shaxslardan olinadigan daromad soligi tugrisidagi Karorlari va solik kodeksa asosida belgilangan boshka xamma turdagi soliklar kursatiladi.

Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 1993 yil 29 iyundagi 303-sonli Karoriga muvofik va 1998 yil 1 yanvardan boshlab "Solik kodeksi"ga asosan tabiiy resurslardan foydalanish va atrof muxitni ifloslantiruvchi okava suvlarni chikarish buyicha tulovlar mikdori xisoblanib, shu satrda aks ettiriladi. Shuni nazarda tutish lozimki, atrof muxitni ifloslantiruvchi okava suvlarni chikarish tulovpari belgilangan me’yorlar tartibida bulsa. U xolda bu tulovlar ishlab chikarish (muomala) xarajatlariga olib boriladi, belgilangan me’yorlardan oshik tulovlar sub’ekt ixtiyoriga kolayotgan foyda xisobiga koplanadi.

330-satr "Solik xisoblash va uni tulash tartibining buzilishi tufayli belgilangan iktisodiy jarimalar"da Uzbekiston Respublikasi Solikchiligi asosida "Uzbekiston Respublikasining korxonalar, birlashmalar va tashkilotlardan olinadigan solik tugrisidagi va Uzbekiston Respublikasi fukarolaridan, ajnabiy fukarolaridan va fukaroligi bulmagan shaxslardan olinadigan daromad soligi tugrisidagi karorlari, xamda Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining "Narxlarni erkinlashtirish tugrisida"gi Karori va boshkalar asosida) sub’ektlarning uz ixtiyorida koladigan foydalari xisobidan byudjetga utkazib berilgan iktisodiy jarimalarning mikdorlari kursatiladi.

340-satr "Maxalliy byudjetga tulanmalar" da sof foyda xisobidan ajratmalar, ya’ni xududlarni tozalash yigimi, ijara xakidan ajratma va solikpar kabi tulovlar tugrisidagi xokimning amaldagi karoriga asoslangan xolda, maxalliy byudjet uchun xisoblangan solik va yigimlarning mikdori aks ettiriladi.

Foyda (daromad) iutisodiy xarakatning zaruriy sharti mausadi sifatida karaladi. Jaxon amaliyotida foyda deyilganda kupincha biznes samaradorligining tadbir vositasi sifatida karaladi. Foyda bu daromadlar va xarajatlar farklanishidagi yuuori uzgaruvchanlikdir.Ular orasidagi kuyi uzgaruvchanlik esa zararni ifodalaydi.

Daromadlar va xarajatlar moliyaviy natijlarni xarakterlovchi foydani ulchashga daxldor bulgan elementlar xisoblanadi. Daromadlar va xarajatlarni, ya’ni foydani aniklash va ulchash - korxona uz moliyaviy xisobotini taiyorlashda foydalaniladigan kapital kontseptsiyasi xamda kapitalning saulanishiga boglik buladi.

Daromadlar va xarajatalar elementlari kuyidagicha aniklanadi.

Daromadlar - bu xisobot davrida iutisodiy foydaning aktivlarning okimi yoki kupayishi shaklida usishi yoki passivlarning katnashchilarning kapitaldagi omonatlaridan fark etuvchi usishiga olib keluvchi kamayishidir.

Xarajatlar – xisobot davrida iutisodiy foydaning aktivlarning chiuib ketishi yoki ulardan foydalanish shaklida kamayishi, shuningdek, katnashchilar urtasida kapitalning kamayishiga olib keluvchi majburiyatlarning yuzaga kelishidir.

Daromad va xarajatlarni aniklash ularning asosiy xususiyatlarini belgilaydi, ammo ularni moliyaviy natijalar xisobotida aks ettirishda talab uilinadigan mezonlarni aniklashni mausad uilib kuymaydi.

Moliyaviy natijalar taxlilida daromad va xarajatlarning uzaro farklanishidagi xolatga baxo beriladi. Moliyaviy natijalar foyda va zararlarning shakllanish katorlari buyicha uzgarishlari urganiladi. Foyda va zararlarning omilli taxlili olib boriladi. Korxonada moliyaviy natijaviylikni yaxshilash yuzasidan ichki imkoniyatlarning mavjudligi va ularni yulga kuyishning chora va tadbirlari belgilanadi. Korxonaning foydalilik darajaasini xarakterlovchi rentabellik kursatkichi va uning omilli taxlili utkaziladi.

Taxlil moliyaviy natijalar tugrisidagi xisobotni uuish, vertikal taxlil, gorizontal taxlil, trendli taxlil va kursatkichlarni aniklash usullarida olib boriladi. Moliyaviy natijalar tugrisidagi xisobotni uuishda uning satrlar buyicha kursatkichlar tartiblanishiga, moliyaviy natijaviylikni xarakterlovchi umumiy katorlarning kiymat ifodasi, xisobot davri va utgan yilning shu davri buyicha ma’lumotlarga umumiy izox beriladi.

Vertikal taxlilda moliyaviy natijalarning shakllanishini bir katorli va kup katorli usullarida uzaro farklanishlarga va nisbiy uzgarishlar baxo beriladi.

Gorizontal taxlilida esa moliyaviy natijalarning buylamasiga tarkiblanishi va ularning uzgarishlari urganililadi.

Asosli yoki trend taxlilida moliyaviy natijalar va ularning yillir buyicha uzgarishi, dinamikasi yoki asos yiliga nisbatan uzgarishlariga baxo beriladi.

Moliyaviy natijalar taxlilida kullaniladigan asosiy kursatkichlar katoriga esa korxona foydaliligi yoki natijaviyligi kursatkichlari, bozor aktivligi kursatkichlari kiritiladi. Korxona foydaligini xarakterlovchi asosiy kursatkichlar sifatida rentabellik kursatkichlari olinadi. Bozor aktivligi kursatkichlariga aktsiyalar, kimmatli kog’ozlarning foydalilik darajasini xarakterlovchi kursatkichlar kiritiladi. Ular katoriga bitta aktsiyaga tugri keladigan xisob foydasi (solik tuloviga kadar bulgan foyda), bitta aktsiya tugri keladigan sof foyda, bitta aktsiyaga tugri keladigan divided summasi, aktsiyaning baxosi va foydasi orasidagi nisbat koeffitsientlari kiradi.

Moliyaviy natijalar taxlil tashui va ichki sub’ektlar tomonidan olib boriladi. Ichki sub’ektlar tomonidan olib boriladigan taxlil ichki moliyaviy taxlil katoriga kiritilib fakat shu korxonaning xodimlari tomonidan olib boriladi.

Moliyaviy xisobotning betarafligi shundaki undan xam ichki xam tashki axborot foydalanuvchilarning manfaatlari mujassamlashgan. Ichki moliyaviy taxlilda korxonada kuprou moliyaviy natijalarni yuzaga chiuish urni, shakli buyicha uzgarishlariga axamiyat beriladi. Ya’ni ularning analitik katoriga kuprou axamiyat beriladi.

Tashui taxlil sub’ektlariga esa solik organlari, bank tashkilotlari, aktsionerlar, mulk egalari, investorlar, shuningdek korxona faoliyati bilan bilvosita uiziuuvchi uchinchi shaxslar, erkin soxibkorlar kirishi mumkin.

Ularni kuproq korxonaning foydalilik darajasi va uning yillar buyicha uzgarishlari qiziutiradi. Agar aktsiya egasi buladigan bulsa Sof foyda va dividend tuloviga tortiladigan foyda summasi, solik idorasini solik tuloviga kadar bulgan foyda va unga kayta uushiladigan xarajat moddalari, karshi tomon, xaridor va buyurtmachilar yoki sheriklarni korxonaning yil yakuni buyicha iutisodiy foydasi va x.k.

Moliyaviy natijalar taxlili uchun zarur ma’lumotlar 2- shakl «Moliyaviy natijalar tugrisidagi» xisobot va unga berilgan izoxlardan olinadi.

2. Moliyaviy natijalarning shakllanishi, asosiy kursatkichlar va ularning turlari

Moliyaviy natijalar tugrisidagi umumlashgan ma’lumotlar moliyaviy xisobotning muxim shakli 2- shaklda «Moliyaviy natijalar tugrisidagi» xisobot shaklida ifodalanadi.

Moliyaviy natijalar tugrisidagi xisobot choraklik xisobot shakliga kirib barcha xujalik yuritiuvchi sub’ektlar tamonidan tuziladi. Moliyaviy natijalar tugrisidagi xisobot va uni tuldirish tartibi uzbekiston Respublikasi Moliya Vazirligining 2002 yil 27 dekabrdagi 140- sonli yuriunomasi asosida belgilanadi.

Moliyaviy natijalar tugrisidagi xisobot shaklining asosiy kursatkichlariga kuyidagilar kiritiladi.

Maxsulot sotishdan yalpining yalpi foydasi(zarari), davr xarajatlari jami, asosiy faoliyatning foyda (zarar)si, moliyaviy faoliyat buyicha daromad (xarajat)lari, mumxujalik faoliyatining foyda (zarar)si, favkulodda foyda (zarar)lar, daromad (foyda) solig’ini tulangunga kadar foyda (zarar), xisobot davrining sof foyda (zarar)si.

Daromad va xarajatlarni bu tarkibda turkumlanishi kuyidagilarga imkon beradi;

- Ishlab chikarish xarajatlarini boshka xarajatlardan farklash va korxona ishlab chikarish faoliyati samaradorligiga baxo berish,

- Moliyaviy boshkaruv yuzasidan operatsion xarajatlarni boshka xarajatlardan farklash

- Korxona tomonidan olinadigan daromadlarni ularning yuzaga kelishi yoki shakllanishi buyicha aloxida tarkiblash asosiy faoliyatdan, moliyaviy faoliyatdan xamda kutilmagan xolatlardan.

Moliyaviy natijalar tugrisidagi yangi xisobot shakli ularning xar bir shakllanish katori buyicha tuliu axborotlarni olish imkonini beradi. Bu axborotlar ichki va tashui axborot foydalanuvchilarining manfaatlar tuunashuvini keltirib chikarmaydi. Agar shunday bulgan edi moliyaviy xisobotni tuzish uoidasi buzilgan bular edi. Negaki moliyaviy xisobotdagi ma’lumotlarda xech kachon bir turkum axborot foydalanuvchilar foydasiga boshka turkum zarari xisobiga aks ettirishlar bulmasligi talab etiladi. Ushbu uoida «Buxgalteriya xisobi tugrisidagi» Respublika uonunining 6- moddasida xam berib utiladi. Ya’ni moliyaviy xisobotlarni tuzishdagi betaraflik uoidasi.

- Maxsulot (ish, xizmat)larni sotishning yalpi foyda (zarar)si . Moliyaviy natijalar tugrisidagi xisobot shaklining 030 satridan olinadi. Maxsulot (ish, xizmat)larni sotishning yalpi foyda (zarar)sini aniklash uchun sotilgan maxsulot (tovar,xizmat)larning tannarxini chegirish asosida aniklanadi.

Sotishga soliklar, tulovlar, ajratmalarga kuyidagilar kiritiladi. uushilgan kiymat solig’i, aktsiz solig’i, reklama solig’i, maxsulot xajmidan ijtimoiy sugurta bulimiga ajratma va x.k.

Maxsulot (ish va xizmat)larni sotilgan katorga kiritishning odatda ikkita sharti xarakterlanadi. Bular kassali va xisobga olish usullaridir. Kassali usulning moxiyati shundaki, bunda maxsulotlar ortib junatilib xisob xujjatlari taudim etilgan va ularning xisob schetlariga puli kelib tushgandan keyingina sotilgan xisoblash va tushum katoriga uushish, sotishga soliklar summasini xam ularning amalga oshish davriga muvofik xisoblashni xarakterlaydi. «Buxgalteriya xisobi tugrisidagi» uonunning kabul uilinishiga kadar respublikamizda ushbu usul kullanib kelindi.

Maxsulot (ish va xizmat) larni sotilgan katorga kiritishning yoki daromadlarni tan olishning xisobga olish usuli esa ularning ortib junatilib xisob xujjatlari taudim etilgan vauti buyicha xisobga olishni xarakterlaydi. Bunda pul tushumlar yoki tulovlarning amalga oshish vautiga axamiyat berilmaydi. Sotishga soliklarning xisob- kitobi xam bevosita ularning tushum sifatida tan olish vauti buyicha xisobga olinadi.

- Maxsulot sotishdan yalpi foyda. Bu kursatkich moliyaviy natijalar tugrisidagi xisobotning 030-satrida kursatilgan. Maxsulot sotishdan olingan yalpi moliyaviy natija foyda yoki zarar kuyidagi boglanishlar asosida aniklanadi. Ya’ni maxsulot (ish va xizmat) larni sotishdan olingan sof tushumdan shu maxsulot (ish va xizmat)larning ishlab chikarish tannarxini chegirish asosida aniklanadi.

Korxona foydasining asosiy uismini bevosita maxsulot (ish va xizmat) lardan olingan foyda tashkil etadi.

- Asosiy ishlab chikarish faoliyatning moliyaviy natijasi. (Foyda yoki zarar).-110 – satr. Asosiy ishlab chikarish faoliyatining moliyaviy natijasi kuyidagi boglanishlarda aniklanadi. Ya’ni, Maxsulot (ish va xizmat) larni sotishdan olingan foyda summasidan davr xarajatlari tarkibiga kiruvchi sotish xarajatlari, ma’muriy xarajatlar, va boshka umumxujalik xarajatlarini chegirish xamda, asosiy faoliyatning boshka jarayonlaridan olingan daromad va xarajatlarni tartibli farklash asosida aniklanadi.

- Moliyaviy faoliyatdan olingan foyda (zarar).

Moliyaviy faoliyatdan olingan foyda va zararlar katoriga moliyaviy natijalar tugrisidagi xisobotda kuyidagi umumlashgan kursatkichlar kiritilgan.

-Shu’ba va assosiatsiyalangan korxonalardan olingan dividendlar-120-satr, Boshka olingan dividendlar-125-satr, Shu’ba va assosiatsiyalangan korxonalar berilgan va olingan karzlar buyicha foizlar-130-satr, Boshka tulangan va olingan foizlar-135-satr, Valyuta kursining uzgarishidan farklar-140-satr, Moliyaviy faoliyatdan boshka daromadlar va xarajatlar-145-satr, Asosiy ishlab chikarish faoliyatining moliyaviy natijasiga moliyaviy faoliyatdan olingan natijani uushish asosida umumxujalik faoliyatidan moliyaviy natija (foyda, zarar) aniklanadi.-150-satrlar.

- Umumxujalik faoliyatidan moliyaviy natija. Umumxujalik faoliyatidan olingan moliyaviy natija solik tuloviga kadar foyda summasidan yoki xisob foydasi summasidan favkulodda foyda va zararlar summasiga fark uiladi. Umumxujalik faoliyatidan olingan foyda summasi moliyaviy natijaning shakllanish katori emas balki uni jamlovchi kator sifatida tarkiblanadi.

- Favkulodda foyda (zarar)-160-satr. Favkulodda foyda (zarar) – korxona tomonidan odatiy xol xisoblangan va uch yillik oralikda bunday faoliyat bilan shugullanmagan xolatlardan oladigan daromad va yukotishlar favkulodda foyda va zararlar katoriga kiritiladi. Favkulodda foyda va zararlar moliyaviy natijalar shakllanishining uchinchi tarkibi sifatida karaladi.

Kutilmagan suv toshuini, yonYoinlar, tabiiy ofatlar ta’siridagi yukotishlar xam ushbu katorga kiritiladi. Ular buyicha foyda va zararlarning boshka shakllanish katorlarida soliklanish buyicha xech kanday farklanish yuk. Agar foyda olinadigan bulsa u buyicha xam 26 foiz darajasida solik tulanadi, zarar olinadigan bulsa Umumxujalik faoliyatidan olinadigan foyda summasi zarar summasiga kamaytiriladi.

Lekin amaliy kuzatishlar natijasi shuni kursatadiki ularning shakllanish extimoli nixoyatda kiska yoki kam. Bulgan taudirda xam fakat zarar shaklida bulmouda.

- Solik tuloviga kadar foyda (zarar). Solik tuloviga kadar foyda (zarar) summasi umumxujalik faoliyatidan foyda (zarar) summasiga favkulodda foyda (zarar) summasini uushish asosida aniklanadi.

Solik tuloviga kadar foyda summasi axborot iste’molchilari etiboridagi va kuzatuvidagi kator xisoblanadi. U bevosita asosiy faoliyatning moliyaviy natijasidan, moliyaviy faoliyatning moliyaviy natijasidan xamda favkulodda foyda va zararlar jamlangan summasidan iborot buladi.

- Sof foyda (zarar)-200-satr. Sof foyda korxona ixtiyorida uoladigan foyda summasini ifodalaydi. Ushbu kator solik tuloviga kadar bulgan foyda summasidan foyda (daromaddan) tulangan soliklar va boshka solikli tulovlarni chegirish asosida aniklanadi.

Sof foyda korxonaning erkin tasarruf shartidagi va foydalanishidagi foyda summasidir. Lekin sof foyda summasi xam turli tulovlar va ajratmalar bazasi sifatida olinishi mumkin ekan. Masalan korxona sof foydasidan olinadigan ijtimoiy infrastrukturani rifvojlantirishga ajratmalar, futbol federatsiyasiga ajratmalar va boshka tulovlar va ajratmalarni shular katoriga kiritish mumkin.

Sotilgan maxsulotning ishlab chikarish tannarxi kursatkichi moliyaviy natijalar tugrisidagi xisobotning – 060 satrida joylashagan. Bu katorda sotilgan fakat sotilgan maxsulotningina ishlab chikarish tannarxi aks etadi. Maxsulotning ishlab chikarish tannarxi esa uning uchun ketgan barcha xarajatlarning kiymatini uzida ifodalaydi. Maxsulotning ishlab chikarish tannarxi xam xisobga olish usulida ushbu katorga urinlanadi.

Moliyaviy natijalar tugrisidagi xisobotning 080-090-100 – satrlarida maxsulotlarni ishlab chikarish bilan boglik bulmagan xarajatlar uz ifodasini topadi.